|
"się"
|
|
 Niektórzy (jeśli nie większość) poloniści uważają, że wyraz się może występować zarówno przed czasownikiem, jak i po nim.
W języku potocznym (mówionym, szybkim) niekiedy mamy problemy z postawieniem się w miejscu, które zaplanowaliśmy, ale w ferworze dyskusji może to nie razić naszych słuchaczy, jak i nas samych. Podobnie w tekstach o treści żartobliwej, przekornych felietonach, tudzież poezji.
W zdaniach pytających się przed czasownikiem często bywa pożądane.
Regułą jest także niestawianie się na początku zdania - Się uczysz, Się nie wychylaj!, Się znajdujesz?
Jednak w zdaniach oznajmujących - pisma urzędowe, podręczniki, rozprawy naukowe, instrukcje, normy techniczne, obwieszczenia, przepisy, definicje, objaśnienia encyklopedyczne itp. stawianie się przed czasownikiem jest usterką.
Dalsze uwagi dotyczą takich właśnie zdań.
Przeglądając szereg poważnych oficjalnych wydawnictw można zaryzykować pogląd, że w prawidłowo zredagowanym tekście, zaimek się powinien znajdować się wyłącznie po czasowniku. Kolejność odwrotna w oficjalnym języku powinna być uznana za usterkę.
Zasada ta dotyczy nie tylko czasowników, ale i innych części mowy (składać się, składa się, składaj się, składając się, składający się, składanie się).
Nawet w tekście Konstytucji 1997 (dostrzeżono tam także wiele innych błędów) zaimek się umieszczono po czasowniku, mimo że zdanie rozpoczęto w sposób charakterystyczny dla zdanie pytającego (art. 37.1) -
Kto znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta
z wolności i praw zapewnionych w Konstytucji.
Tamże, wśród kilkudziesięciu zdań zawierających się, jedynie kilka ma odwrotną kolejność.
Art. 116.2 - [...] Jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.
Ponieważ się dotyczy zebrać, a nie może, przeto należałoby zmienić kolejność na zebrać się.
Art. 53.2 - [...] Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.
Tutaj mamy trudniejszy przypadek - tam, gdzie się znajdują jest infantylizmem językowym niegodnym poważnego aktu prawnego, zatem przestawienie zaimka niewiele zmieni... Należałoby przeredagować koniec zdania (przykładowo) - ... do korzystania z pomocy religijnej w miejscu ich przebywania. W tym oraz w wielu innych przypadkach dyskusja na temat kolejności występowania zaimka zwrotnego się jest bezprzedmiotowa, jako że poprawniej byłoby zrezygnować z niego na rzecz zupełnie innej konstrukcji zdania.
Interesującym przykładem jest także art. 91.2 - Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
Gdyby uznać, że się dotyczy da, byłby to poprawny fragment (z punktu widzenia omawianego problemu). Jednak się dotyczy pogodzić. Mamy tu większą usterkę - w tak uroczystym tekście da(ć) się jest zdecydowanym infantylizmem językowym. Poprawniej byłoby (przykładowo) - ... jeżeli ustawy tej nie można pogodzić z umową.
Ciekawe, ale w tekście przedostatniej konstytucji (ostatniej w PRL) jest kilkanaście zdań zawierających omawiany zaimek zwrotny i we wszystkich zdaniach występuje on po czasowniku. To nie może być przypadek. Jednak wielu polonistów uważa, że nie ma reguły, którą próbuję właśnie ustalić.
Wobec powyższego
proponuję
uznać występowanie zaimka zwrotnego
się
przed słowem z nim związanym w tekstach oficjalnych
za usterkę.
Zdanie jest towarem (jak niemal wszystko na tym naszym świecie), zatem jest tworzone, sprzedawane, przechowywane, eksploatowane i wyrzucane (zapominane). Jest także oceniane. Towar (tu - zdanie) może być wykonany lepiej lub gorzej, poprawniej lub mniej poprawnie.
W języku urzędowym (oficjalnym) każde zdanie zawierające zaimek zwrotny się przed związanym z nim słowem można przeredagować uzyskując proponowaną kolejność lub rezygnując z tego zaimka.
Nie istnieje zdanie zawierające zaimek się umieszczone przed słowem z nim związanym, którego nie można byłoby zmienić w omawiany sposób otrzymując zdanie poprawniejsze.
W oficjalnych tekstach zaimek się postawiony w krytykowany sposób deprecjonuje ów tekst.
Wysłano do Rady Języka Polskiego.
Mirosław Naleziński, Gdynia
www.mirnal.neostrada.pl
|
|
19 listopad 2004
|
|
Mirosław Naleziński
|
|
|
|
Jak funkcjonują największe gangi (4)
PKO BP i reszta świata
luty 25, 2005
Jarosław Supłacz
|
Gregory Akko
wrzesień 5, 2005
Krzysztof Sarnecki
|
Lekcja, która niczego nie uczy
sierpień 27, 2004
|
How Good Was the Good War?
lipiec 21, 2008
|
Podróż po starym lądzie (3)
maj 3, 2008
Artur Łoboda
|
Muzeum ściąg
grudzień 11, 2002
Super Expres
|
"Miłość i Śmierć"
marzec 30, 2005
Jan Klass
|
Projekt społeczny Polska 2005
grudzień 8, 2002
zaprasza.net
|
Ruch Przełomu Narodowego
czerwiec 19, 2008
Dariusz Kosiur
|
Lepper zawiedziony spotkaniem z Kołodko
lipiec 24, 2002
PAP
|
Jak funkcjonują największe gangi (2)
Konwersja, czyli odzyskać gotówkę
luty 25, 2005
Jarosław Supłacz
|
Trokisci w obecnej rosji ..maja sie wysmienicie
grudzień 2, 2007
krandal
|
LIST PRYWATNY DO ARTURA ŁOBODY
wrzesień 12, 2005
Wiesław Sokołowski
|
Papieski dialog z Żydami
kwiecień 21, 2005
|
Historia, która niczego nie uczy
maj 6, 2004
Artur Łoboda
|
Generowanie konfliktów i polityka mediów.
Zamiast relacjonować, tworzą własna rzeczywistość
padziernik 24, 2004
Adam Sandauer
|
Rewanż Chin?
wrzesień 2, 2007
Iwo Cyprian Pogonowski
|
AKT OSKARŻENIA PRZECIWKO:
styczeń 17, 2003
|
Runda przegrana przez Izrael
sierpień 15, 2006
Iwo Cypian Poogonowski
|
E-mail z Chicago
grudzień 3, 2008
Dariusz Kosiur
|
więcej -> |
|
