|
Bolesław Konstanty Gebert ps. “Ataman” donosi z USA do Moskwy
|
|
 Program VENONA ujawnił: polskie tematy w tajnych sowieckich depeszach szpiegowskich z 1944 roku (odc. II)
Od lutego 1943 roku do pa?dziernika 1980 roku Amerykanie (przez lata wspierani przez Brytyjczyków) prowadzili ściśle tajny program VENONA. Cierpliwie odszyfrowywali sowieckie depesze szpiegowskie z lat 30-tych i 40-tych, łamali kody, ustalali kryptonimy agentów i oficerów prowadzących. Gdy w latach 90-tych ujawniono część tajemnic VENONY, okazało się, że szereg depesz wymienianych przez sowiecki wywiad między Moskwą a USA dotyczył spraw polskich.
Między majem a pa?dziernikiem 1944 roku w odcyfrowanych przez Amerykanów tajnych sowieckich przekazach przewijał się kryptonim sowieckiego agenta (ATAMAN), pojawiły się też tam personalia urodzonego w Białymstoku działacza międzynarodowego ruchu komunistycznego - Bolesława Konstantego Geberta. Amerykanie ustalili, że była to jedna i ta sama osoba.
Reprodukujemy tu fragmenty raportów na temat odszyfrowania pięciu z dziewięciu depesz, w których mowa o ATAMANIE.
Wszystkie nadano w 1944 roku z Nowego Jorku do Moskwy, z czego nie należy wnioskować, że ani wcześniej, ani pó?niej, dokonania tego agenta nie były tematem sowieckiej korespondencji. Wszystkie cytowane niżej depesze w większym lub mniejszym stopniu dotyczą spraw polskich, a większość wiąże się z działalnością czynnego wówczas w USA i w Moskwie prof. Oskara Lange [kryptonim FRIEND], amerykańskiego obywatela, sowieckiego agenta wpływu, funkcjonującego wówczas jako polski demokrata, który to zwrot oznaczał sprzyjającego Moskwie przeciwnika rządu polskiego w Londynie. W 1944 roku ten głośny ekonomista był jednym z ważniejszych działaczy “postępowych kół” Polonii amerykańskiej, a w kwietniu i maju przebywał w Moskwie jako specjalny wysłannik emisariusz prezydenta Roosevelta na rozmowy ze Stalinem w sprawach polskich.
Ale aktywność ATAMANA w związku z misją FRIENDA w Moskwie nie były jedynym polem aktywności tego agenta w gorących miesiącach tworzenia “władzy ludowej”, dławienia Powstania Warszawskiego i zaprowadzania komunistycznych porządków nad Wisłą.
17 maja 1944
Tytuł: Przegląd od “ATAMANA” dla Langego w “SMYRNIE” {tj. w Moskwie]
MAJ [sowiecki oficer wywiadu i wicekonsul ZSSR w Nowym Jorku, mjr Stiepan Zacharowicz Apresjan] przekazuje do Moskwy - celem przekazania prof. Oskarowi Langemu jeszcze w czasie jego pobytu w Moskwie - pytania od ATAMANA, które zdaniem ATAMANA mogą być ważne dla Langego:
Są sygnały, że polsko-amerykańscy kongresmeni nie wezmą udziału w [tu 40 grup nieodszyfrowanych cyfr] z udziałem innych organizacji biorących udział 7 maja w Detroit i 21 maja w Chicago. [Działacz polonijny Tadeusz] HOINKO proponuje nawiązać kontakt z [premierem rządu w polskiego w Londynie, Stanisławem] MIKOŁAJCZYKIEM, ale trudno ocenić, czy to jest pożądane. [Wspierający akcje sowieckie na terenie USA Julian] TUWIM stracił wsparcie finansowe i znalazł się w ciężkim położeniu.
[W sprawie?] zwołania zgromadzenia polskich sił demokratycznych w Buffallo spotkania od czasu gdy [?] nie ma nic [reszta depeszy nieodszyfrowana].
Dwustronicowego raportu (z 11 sierpnia 1954 roku) o odszyfrowaniu tej depeszy nie drukujemy; jest dostępna na stronie internetowej NSA.
27 maja 1944 (I)
Bez tytułu [Odpowiedzi ATAMANA na pytania z Moskwy]
MAJ [mjr S. Z. Apresjan w depeszy] do WIKTORA [generał lejtnanta P. M. Fitina] w Moskwie referuje co odpowiedział ATAMAN na [pytania z depeszy - ?] nr 2196a.
W pierwszej, jedynie fragmentarycznie odcyfrowanej części ATAMAN radzi użyć Langego w kampanii propagandowej zmierzającej do zatarcia złego wrażenia, jakie wywarło zamordowanie w Moskwie znanego socjalisty Henryka Erlicha.
Wspomina o amerykańskim obywatelstwie Langego, przedstawia jego słabe punkty i podkreśla, że jest on traktowany jako kluczowa figura w stosunkach polsko-sowieckich, a wreszcie wylicza kontakty i stosunki Langego: amerykańskich, rosyjskich i polskich socjaldemokratów takich jak Norman THOMAS, DAN, Tadeusz HOINKO - były sekretarz Rady Polsko-Amerykańskiej, obecnie doradca Polskiego Centrum Informacyjnego. Czesi BENESZ, MASARYK, PAPANEK i inni. LOCMAN [= CHANNEL-PILLOT, tj. Henry Agard Wallace], KULIKOWSKI, ZOLTOWSKI i inni Polacy. IMPIERIALIST [przypuszczalnie Walter Lippmann], “DON” i inni dziennikarze.
Odszyfrowane fragmenty drugiej części depeszy składają się na całość mocno zagadkową:
Liga Kościuszkowska składa się [12 grup nieodszyfrowanych] żądali [od] towarzysza STALINA [6 +22 grupy nieodszyfrowane] kontakt między polskimi siłami zbrojnymi w ZSSR a przywódcami Ligi: honorowym prezesem [ks. Stanisławem] ORLEMAŃSKIM, prezesem Antonim KACZMARCZYKIEM [21 grup nieodszyfrowanych] we wszystkich 2140 straconych [2 grupy nieodszyfrowane] 2000) jest dla [15 +60 grup nieodszyfrowanych] wziąć księży do [62 grupy nieodszyfrowane] zachowań.
Dwustronicowego uzupełnionego raportu (bez daty) o odszyfrowaniu tej depeszy nie drukujemy; jest dostępna na stronie internetowej NSA.
27 maja 1944 (II)
Tytuł: “ATAMAN i inni Polacy
MAJ w odpowiedzi na depeszę WIKTORA:
1. ATAMAN [1 grupa nieodszyfrowana] Bolesław GEBERT. Urodzony w 1885 w rejonie Białegostoku. Jego ojciec był rolnikiem niemieckiego pochodzenia [pochodzącym z Niemiec - ?], jego matka Polką. W 1919 roku wziął udział w tworzeniu [30 grup nieodszyfrowanych] Kongres Ligi Kościuszkowskiej. Wydawca polskiego czasopisma “GŁOS LUDOWY”. [19 grupy nieodszyfrowanych].
W dalszej części depeszy MAJ wylicza nazwiska:
KULIKOWSKY, TUWIM, profesor KARPINSKI, dziennikarz (lewicowy socjaldemokrata PENZIK, Leo KRZYCKI i inni.
Raport z rozszyfrowania depeszy kończy strzęp zdania:
ATAMAN [1 grupa nieodszyfrowana] profesor LANGE [2 grupy nieodszyfrowane] z Polsko-Amerykańską Sekcją [62 grupy nieodszyfrowane].
Fragment jednostronicowego uzupełnionego raportu z 9 maja 1960 roku o odszyfrowaniu tej depeszy nie drukujemy w lewym dolnym rogu.
Nie drukujemy raportu z odszyfrowania depeszy z 29 maja roku.
7 czerwca 1944
Bez tytułu [Rezydent sowieckiego wywiadu w Nowym Jorku informuje Moskwę o pracy z agenturą i prosi o decyzje]
MAJ raportuje WIKTOROWI o różnych kwestiach związanych z werbowaniem lub prowadzeniem agentury oraz pracą oficerów sowieckiego wywiadu: SZACHA [Konstantina Alieksiejewicza Szabanowa] i przejmującego część jego obowiązków SELIM CHANA [personalia niezidentyfikowane]. W szóstym z dziesięciu punktów depeszy czytamy:
ATAMAN [będzie przekazany nowemu] SELIM CHANOWI
Amerykanom nie udało się ustalić personaliów większości osób wymienionych w tej depeszy jedynie pod kryptonimami. Pojawiają się tu: OKOŃ [zidentyfikowany jako Michaił Tkacz], GUDZON [=HUDSON; wykorzystamy jego koneksje], FAKIR [powinien zostać zatrudniony w piśmie [RULIEWOJA, tj. Earla Browdera, przewodniczącego KC KP USA]], ŻANET [studiujemy możliwość użycia jej jako SWIAZISTKI [tj. łączniczki]], KLIN, MARK i SIG [będziemy próbowali użyć ich w pierwszej linii, kontakt może być nawiązany w ZAWODZIE [=FABRYCE, tj. sowieckim konsulacie generalnym w Nowym Jorku]], OREL [=ORZEŁ], ZIEMLJAK [tu wyjątkowo jako kryptonim osoby, a nie kod oznaczający członka KP USA; ma widoki na trzecią linię, SZACH został zmuszony do przekazania kontaktów z nim nowemu pracownikowi], BOJEC [ma tylko sporadyczne kontakty z drugą linią, może być przekazany SELIM CHANOWI], BUKINIST [=KSIĘGARZ], PADRUGA [=PRZYJACIÓŁKA].
Większą część dwustronicowego uzupełnionego raportu (bez daty) o odszyfrowaniu tej depeszy drukujemy jako drugą z lewej strony.
1 lipca 1944
Tytuł: 1. Nieobecność AKIMA. 2. Kontakty między różnymi agentami
MAJ informuje WIKTORA o przyczynach nieobecności AKIMA [oficera sowieckiego wywiadu Siergieja Grigorjewicz Łukianowa] w TYRE [Nowym Jorku] oraz o problemach z rozliczaniem przekazywanych i wydanych pieniędzy. W drugim odszyfrowanym przez Amerykanów zdaniu informuje, że zespół związany z CHARLIM został przekazany MEROWI a [w związku z nowymi obowiązkami SZACHA] JUN [komentator radiowy] i ATAMAN zostali przekazani SELIM CHANOWI.
Część dwustronicowego uzupełnionego raportu z 19 sierpnia 1959 roku z dwoma fragmentarycznie odszyfrowanymi akapitami tej depeszy drukujemy jako trzecią z lewej strony.
6 lipca 1944
Tytuł: Informacje od ATAMANA w związku z Langem
MAJ do Moskwy:
Dla VIII Departamentu:
30 czerwca ATAMAN raportował SELIM CHANOWI co następuje:
1. Dziennikarz Joseph OLSON, który zawarł znajomość z ATAMANEM za pośrednictwem Langego powiedział, że w czasie rozmów z [premierem] Mikołajczykiem [62 grupy nieodszyfrowane].
2. Innego dnia Lange przedstawił BANKOWI [tj. amerykańskiemu Departamentowi Stanu] i sekretariatowi KAPITANA [tj. prezydenta Franklina D. Roosevelta] raport z podróży do ZSSR i z rozmów z towarzyszem Stalinem. A. [=ATAMAN] czytał ten raport.
Z pozostałej części depeszy udało się Amerykanom odszyfrować jedynie strzępy. Fragmenty dwu z trzech stron zrewidowanej i uzupełnionej wersji raportu z 18 stycznia 1966 roku o odszyfrowaniu tej depeszy drukujemy jako czwartą i piątą reprodukcję z lewej strony. Wyjątkowo reprodukujemy także większość przypisów (w pominiętych na reprodukcji objaśniono kim był generał Kazimierz Sosnkowski oraz wyjaśniono, że w sowieckich przekazach szyfrowych USA kodowano jako STRANA [=COUNTRY, Kraj] a Wielką Brytanię jako OSTROW [=ISLAND, Wyspa].
29 sierpnia 1944
Bez tytułu [Rady ATAMANA]
MAJ informuje WIKTORA, że ATAMAN radził, by przy pomocy czechosłowackiego [polityka] Papanka FRIEND [Oskar Lange] poprosił [prezydenta Czechosłowacji Eduarda] Benesza o wynegocjowanie z Mikołajczykiem włączenia [Langego] do kształtowanie przyszłego polskiego rządu. Czy ten krok FRIENDA współgra z naszymi dyrektywami? - pyta MAJ.
Jednostronicowego raportu (bez daty) o odszyfrowaniu tej depeszy nie drukujemy; jest dostępna na stronie internetowej NSA.
6 pa?dziernika 1944
Tytuł: 1. ŁˇKA: wypłata dla ATAMANA za opublikowanie książki. 2. Problem niewypełnionych ustaleń: ECHO [Bernard Schuster], IKS [dawniej STUKACZ [=INFORMATOR] i DUGLAS [DOUGLAS], Joseph Katz], RIT, RULIEWOJ [Earl Browder]
MAJ do WIKTORA:
Za czasów ŁˇKI [Pawła P. Klarina] ATAMAN obiecał zapłacić tysiąc dolarów za wydrukowanie książki w języku polskim. 500 zostało zapłacone. ATAMAN żąda pozostałych 500. Czy zatwierdzacie płatność?
Pozostała część depeszy nie dotyczy już ATAMANA i spraw polskich, ale jest równie ciekawa. Większą część dwustronicowego uzupełnionego raportu z 4 lipca 1951 roku o odszyfrowaniu tej depeszy drukujemy w pierwszej kolumnie reprodukcji z prawej strony.
Pracownicy programu VENONA sporządzali raporty, tłumacząc odszyfrowane fragmenty rosyjskich depesz na język angielski. Ponieważ tłumaczyli także większość pseudonimów, więc wypada się domyślać - lub zgodzić z treścią rzadkich w tej mierze przypisów - że prof. Lange miał naprawdę kryptonim DRUG (czyli: przyjaciel), a nie FRIEND, zaś słowo kodowe, którym sowieccy szyfranci oznaczali członka KP USA to nie FELLOWCOUTRYMAN lecz ZIEMLJAK (czyli: krajan).
Wybór i opracowanie oraz uzupełnienia w kwadratowych nawiasach [w których wykorzystano m.in. przypisy umieszczane w raportach o rozszyfrowaniu sowieckich depesz]
|
|
20 luty 2006
|
|
GUG
|
|
|
|
Refleksja po latach
luty 21, 2008
Artur Łoboda
|
Odezwa do Narodu Polskiego
wrzesień 7, 2003
Ojczyzna.pl
|
Czesi zrobią to, co się nawet Stalinowi nie śniło
luty 28, 2008
marduk
|
UWAGA BLOKUJA!!!
listopad 4, 2007
Niepokorny
|
Wybory: ocena zwycięzców i przegranych
padziernik 26, 2007
Adam Śmiech
|
Kartki z historii USA i Polski
padziernik 11, 2008
Dariusz Kosiur
|
"Irakische banditen"
maj 20, 2004
PAP
|
Czy Zachód ukrywa przed nami swoje prawdziwe intencje?
czerwiec 2, 2003
|
Amerykańskie życie na niby
listopad 9, 2005
Iwo Cyprian Pogonowski
|
"Niepodległość" uznana
marzec 7, 2008
jednodniówka narodowa
|
Najbardziej zabezpieczony majątek w Polsce
sierpień 6, 2002
PAP
|
Traktat o Unii część druga czyli: "Dlaczego potwór?"
maj 15, 2005
Diachi Corvus alias D.J.W.L.
|
Pax Americana
maj 25, 2003
Jacek Majchrowski – prezydent Krakowa
|
"Sierpień 80": rząd nie konsultował reform
grudzień 3, 2002
PAP
|
Walka zręcznie pozorowana
Unia Europejska
grudzień 5, 2002
Katarzyna Szymańska-Borginon "Newsweek" 46/02,
|
To już historia - "Apel Wawelski"
lipiec 3, 2005
zn
|
Pan premier Kaczynski Zydom obiecal!!!!
marzec 3, 2007
zrodlo: http://www.jta.org/cgi-bin/iowa/breaking/1
|
90 miast amerykańskich przeciw wojnie
luty 13, 2003
PAP
|
Niezbyt dziewiczy Paul Potts
lipiec 14, 2007
Mirosław Naleziński, Gdynia
|
Szaron
Profanacja
luty 5, 2006
Bogusław Maśliński
|
więcej -> |
|
