|
Szesnaście zasad państwa normalnego
|
|
Wszyscy dziś zgadzają się, że z korupcją trzeba walczyć. Mało miejsca poświęcają jednak diagnozie przyczyn korupcji. Można odnieść wrażenie, że wcale "nie chodzi o to, by złapać króliczka, ale by gonić go".
Za korupcję odpowiada istniejący, nie tylko w Polsce, model demokratycznego państwa opiekuńczego, które staje się coraz bardziej państwem oszukańczym. Z jednej strony dokonuje ono redystrybucji dochodu narodowego od sektorów i jednostek efektywnych do sektorów i jednostek nieefektywnych, po drodze pozostawiając sobie, swoim urzędnikom oraz ich zausznikom znaczną część tego dochodu. Z drugiej strony anektuje ono dla siebie coraz większy zakres uprawnień, decydując o możliwościach prowadzenia działalności gospodarczej, czyli zarabiania pieniędzy. Rozdaje koncesje i zezwolenia, składa zamówienia na różne towary i usługi. Od posiadania tych koncesji, zezwoleń i zamówień zależy byt wielu firm i ich kontrahentów.
Jeżeli kandydaci w różnych wyborach wydają dziesiątki milionów złotych na swoje kampanie wyborcze, to z całą pewnością nie tylko dla splendoru i zwykłej pokusy zaistnienia, lecz w oczekiwaniu na odpowiednio wysoką stopę zwrotu w przypadku wygranej. Z uwagi na zwiększający się zakres uprawnień państwa w stosunku do gospodarki pula leżąca na stole jest coraz większa.
Dlatego w walce z korupcją nie wystarczą apele do moralności (nie wręczajmy łapówek i nie bierzmy ich) ani odwoływanie się do strachu (niech policja skutecznie łapie łapówkarzy, aby inni się bali - wyposażmy więc policję w prawo inwigilowania obywateli, może dzięki temu złapie paru nieuczciwych). Musimy wyeliminować jej przyczyny, czyli powody, dla których ktoś może chcieć wręczyć komuś łapówkę. Konieczne jest oparcie państwa na nowych-starych zasadach.
Zasada pierwsza - rozdzielenie imperium i dominium
Uprawnienia państwa wynikające z władzy politycznej (imperium) powinny być odseparowane od uprawnień właścicielskich, wynikających z faktu posiadania przez państwo własności (dominium). Zadaniem państwa jest ustalanie reguł gry rynkowej i egzekwowanie ich przestrzegania. Państwo nie może być jednocześnie i graczem, i sędzią. Dlatego należy zminimalizować zakres władztwa państwa nad procesami gospodarczymi oraz stworzyć instrumenty prawne, dzięki którym - tam, gdzie władztwo takie istnieje - jakakolwiek dowolność i uznaniowość jest maksymalnie ograniczona.
Zasada druga - nierozszerzanie państwowego i samorządowego dominium
Państwo nie powinno powiększać stanu swojego majątku. Przedsiębiorstwa państwowe i spółki zależne od skarbu państwa lub samorządu terytorialnego nie powinny dokonywać operacji kapitałowych, które prowadziłyby do faktycznego powiększenia majątku państwowego. Menedżerowie mianowani, a więc zależni od ministrów, nie powinni mieć możliwości wykorzystywania pieniędzy kierowanych przez siebie spółek państwowych do uzyskiwania kontroli nad spółkami prywatnymi. Wszelkie tego typu operacje powinny znale?ć się pod naprawdę niezależną kontrolą, np. Trybunału Konstytucyjnego czy Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Zasada trzecia - konkurencja gospodarcza
Prawo konkurencji to zespół norm zabezpieczających rozwój wolnej i uczciwej konkurencji. Powinno ono łączyć przepisy antymonopolowe i przepisy zwalczające nieuczciwą konkurencję nawet na rynku niezmonopolizowanym. Prawo to powinno być skierowane nie tylko przeciwko prywatnym przedsiębiorcom, ale także, na równych zasadach, przeciwko władzy państwowej i samorządowej. Musi ono ograniczać aktywność reglamentacyjną i subwencyjną władzy państwowej i samorządowej. Subwencjonowanie działalności gospodarczej, zarówno podmiotowe, jak i przedmiotowe, według nieczytelnych kryteriów i dyskrecjonalnego uznania administracji, musi być zakazane. Zakres uprawnień UOKiK powinien zostać rozszerzony, tak aby objąć kontrolą antymonopolową działalność organów państwa i samorządu.
Zasada czwarta - ograniczenie funkcji państwa
Liczba funkcji państwa powinna zostać ograniczona na rzecz poprawy jakości ich wypełniania. Zbyt dużo zadań realizowanych przez państwo powoduje, że nie wykonuje ono dobrze żadnego z nich. Powinno bronić społeczeństwa przed wrogiem zewnętrznym (czyli prowadzić politykę zagraniczną i obronną), wewnętrznym (czyli ścigać i karać przestępców) oraz żywiołami. Ale państwo nie musi i wręcz nie powinno produkować statków, kabli czy wydobywać węgla.
Zasada piąta - prymat własności prywatnej
Własność państwowa jest własnością niczyją albo po prostu urzędniczą. De facto posiadają ją ludzie pochodzący z nominacji aktualnej władzy politycznej, a rozporządzają nią po cichu ci, którzy ich mianowali. Założenie, że robią to przede wszystkim w trosce o dobro wspólne, jest dość iluzoryczne. Wszystko wskazuje na to, że w pierwszej kolejności dbają oni o interes własny, w drugiej kolejności o interes własnego zaplecza politycznego, a dopiero przy okazji i w ostatniej kolejności o jakieś dobro wspólne, jeśli jeszcze na to wystarczy. Powszechnie obowiązuje zasada krewnych i znajomych królika. Dlatego należy w końcu przeprowadzić reprywatyzację, dokończyć prywatyzację, zorganizować otwarte licytacje na przedsiębiorstwa, które nie znalazły dotąd nabywcy, a te, których nikt nie będzie chciał przejąć choćby za symboliczną złotówkę, po prostu pozamykać.
Zasada szósta - zakaz łączenia stanowisk
Stanowiska parlamentarne nie powinny być łączone z ministerialnymi, a stanowiska radnych ze stanowiskami w zarządach. Władza ustawodawcza i kontrolna muszą być odłączone od władzy wykonawczej. Bezwzględny zakaz łączenia powinien dotyczyć także stanowisk politycznych i gospodarczych. Zajmowanie jakiegokolwiek stanowiska w organach władzy albo administracji państwowej lub samorządowej nie powinno być łączone z zajmowaniem jakichkolwiek stanowisk w organach zarządzających lub kontrolnych spółek prawa handlowego z udziałem państwa lub gminy.
Zasada siódma - apolityczność kadry menedżerskiej
Bardzo istotne znaczenie dla funkcjonowania każdego przedsiębiorstwa ma jego kadra kierownicza, która z dostępnych zasobów musi umieć stworzyć sprawny organizm gospodarczy. W sektorze publicznym trzeba rozstać się z praktyką stosowania politycznych kryteriów w doborze zarządów. Kadra menedżerska powinna być poddana procedurze doboru na wzór służby cywilnej.
Zasada ósma - powiernicze zarządzanie majątkiem osób sprawujących funkcje państwowe lub samorządowe
Osoby piastujące mandat publiczny nie powinny prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek, dokonywać operacji na otwartym rynku kapitałowym, nabywać i sprzedawać nieruchomości na cele gospodarcze. Jedynym ?ródłem przychodu tych osób w okresie piastowania funkcji publicznych powinno być wynagrodzenie. Należy utworzyć fundusz powierniczy, który będzie zarządzał majątkiem osób sprawujących funkcje publiczne.
Zasada dziewiąta - ograniczenie biurokracji
Biurokraci mnożą liczbę zezwoleń, które trzeba zdobyć, aby móc rozpocząć lub prowadzić działalność gospodarczą, i specjalizują się głównie w uzasadnianiu swojego własnego istnienia. Podejmują decyzje opierając się przede wszystkim na znajomości własnych interesów. Parlamentarzyści nie są w stanie zaznajomić się ze szczegółami wielu przepisów. Mimo to uchwalają prawa, choć często sami nie wiedzą, jakie, głównie za radą i pod naciskiem sztabu biurokratów. Zdaniem Miltona Friedmana "kluczowe cechy charakteryzujące biurokratów to: po pierwsze - wydawanie przez nich pieniędzy innych ludzi; po drugie - to, że ich dolna granica efektywności, będąca dowodem sukcesu, jest bardzo odległa i trudna do zdefiniowania. W tych warunkach głównym bod?cem dla każdego biurokraty jest stanie się potężniejszym".
Zasada dziesiąta - wolność gospodarcza
Prowadzenie działalności gospodarczej nie może być krępowane. Liczba koncesji, zezwoleń i pozwoleń musi być zredukowana do absolutnego minimum i nie może dotyczyć tych sfer gospodarki, które nie wiążą się bezpośrednio z bezpieczeństwem państwa i obywateli. Zasada wolności gospodarczej musi być regułą. Ciężar przeprowadzenia dowodu na to, że jakieś ograniczenie wolności jest bezwzględnie konieczne, powinien spoczywać na tym, kto je proponuje. Koncesję powinien móc otrzymać każdy, kto spełnia z góry ustalone, najlepiej ustawowo lub w drodze rozporządzenia, kryteria. Wydawanie koncesji, których liczba musi być ograniczona, powinno być prowadzone w trybie publicznym.
Zasada jedenasta - stabilizacja otoczenia instytucjonalnego i warunków makroekonomicznych
Podstawowym zadaniem państwa jest zapewnienie przedsiębiorcom stabilizacji warunków otoczenia - czyli utrzymywanie w ryzach inflacji i stabilizacja prawa, które nie może zmieniać się z dotychczasową częstotliwością. Niezbędne jest utrzymanie niezależności Rady Polityki Pieniężnej i wzmocnienie roli Rady Legislacyjnej, która powinna mieć większy wpływ na techniczną jakość prawa.
Zasada dwunasta - zmniejszanie fiskalizmu i obciążeń przedsiębiorstw oraz budżetów domowych na rzecz państwa
Wysokie podatki są potrzebne politykom do gromadzenia funduszy, za pomocą których całkowicie legalnie kupują przychylność części wyborców i które nielegalnie transferują do zaprzyja?nionych spółek. Zmniejszenie podatków i uszczuplenie zasobów, z których politycy mogą do woli korzystać, mogłoby być doskonałym sposobem zmuszenia organów państwa do oszczędności i szanowania pieniędzy publicznych. Jeżeli w świadomości dysponentów funduszy publicznych utrwala się przekonanie, że kasa państwowa jest w zasadzie niewyczerpywalna, nie ma najmniejszego bod?ca do ograniczenia zbędnych, często korupcyjnych, wydatków.
Zasada trzynasta - trójpodział władzy i niezależność sądownictwa
W każdym państwie niezwykle istotne jest prawo do szybkiego wyroku sądowego. Dowiedzenie swoich racji po kilku latach procesowania się nie ma specjalnego sensu. Konieczne jest więc przywrócenie władzy sądowniczej należnej jej roli w państwie, urzeczywistnienie zasady trójpodziału władzy, zmiana systemu finansowania i organizacji sądownictwa oraz doboru sędziów. Stanowisko sędziego powinno być ukoronowaniem kariery prawniczej. Sposobem finansowania reformy sądownictwa powinno być pozostawienie sądom kwot wpłacanych przez strony postępowania z tytułu kosztów sądowych.
Zasada czternasta - niezależność prokuratury
Do przeciwdziałania korupcji i aferom gospodarczym konieczne jest odseparowanie prokuratury od bieżących nacisków politycznych i stworzenie prokuratury krajowej - niezależnej od politycznego kierownictwa Ministerstwa Sprawiedliwości. Nie może istnieć cień podejrzenia, że prokuratorzy podejmują decyzje polityczne na zlecenie ministra, którego funkcja jest przecież na wskroś polityczna. Prokurator generalny powinien być powoływany w maksymalnie odpolityczniony sposób, na jedną 7-9-letnią kadencję, bez możliwości reelekcji. Po zakończeniu kadencji powinien mieć płaconą tę samą pensję i móc prowadzić jedynie działalności naukowo-dydaktyczną, aby w okresie sprawowania funkcji nie zaprzątało mu uwagi myślenie o swojej przyszłości i podejmowanie decyzji w trosce o nią.
Zasada piętnasta - przejrzystość finansów publicznych
Budżet nie jest dziś kompletnym planem finansowym państwa - nie obejmuje wszystkich przychodów i wydatków. Możliwa jest alokacja środków publicznych poza budżetem, co sprzyja różnym, niekontrolowanym wydatkom. Konieczne jest ujęcie w budżecie wszelkich wpływów i wydatków instytucji państwowych, w tym państwowych osób prawnych realizujących zadania publiczne - jak np. różnego rodzaju agencje - a także objęcie budżetem całości zysków państwowych podmiotów gospodarczych. Nie może istnieć jakakolwiek możliwość alokacji środków publicznych poza budżetem i upychania ich po różnych agendach.
Zasada szesnasta - jednolita reprezentacja skarbu państwa
W imieniu skarbu państwa może działać znaczna liczba instytucji. Reprezentuje je wiele osób mających nieczytelny zakres umocowania. Umożliwia to niekontrolowane zaciąganie zobowiązań de facto w imieniu podatników. Jedynym i wyłącznym reprezentantem skarbu państwa powinien być właściwy minister. Osoby działające za skarb państwa powinny otrzymać od właściwego ministra odpowiednie, konkretne pełnomocnictwa. Udzielone pełnomocnictwa powinny być skatalogowane. Powinna istnieć odpowiedzialność mocodawcy, czyli właściwego ministra, za skutki działań pełnomocnika, aby nie było żadnej możliwości "rozmywania" odpowiedzialności za błędne decyzje, żeby nie istniała możliwość stwierdzenia: "To nie ja - to on".
Gdybyśmy te zasady urzeczywistnili, to Rywin nie miałby po co przychodzić do Michnika. Problem polega jednak na tym, że zbyt wielu uważa, że Rywin po prostu był nieostrożny, i ma głębokie przekonanie, że sami zrobiliby to lepiej, gdyby tylko mieli taką możliwość. Nie można więc już dłużej zwlekać i trzeba wyeliminować takie możliwości.
ROBERT GWIAZDOWSKI
Autor jest ekspertem Centrum im. Adama Smitha, adiunktem na Wydziale Prawa i Administracji UW
|
|
3 luty 2003
|
|
http://www.rzeczpospolita.pl/
|
|
|
|
Tadeusz Kowalik - Ewolucja systemu ekonomicznego USA
listopad 22, 2002
Tadeusz Kowalik
|
"Wstańmy i chod?my - we?my sprawy we własne ręce"
luty 17, 2005
|
Kolowrotek
padziernik 30, 2007
Sloneczny Zegar
|
Konferencja prasowa Krzysztofa Wyszkowskiego
marzec 11, 2006
przeslala Elzbieta
|
Uczelnie ku?nią bezrobotnych?
wrzesień 4, 2004
|
"Wujek Józek" fragment książki "Duch Apokalipsy" Johna Higginsa. Z Rodziału pt. "Czaszka i Kości" czyli "Skull and Bone
padziernik 10, 2006
John Higgins
|
Normalność inaczej, czyli kwachopodobni, michnikotożsami
marzec 27, 2007
Marek Olżyński
|
Prezydent poparłby rząd Marka Belki
padziernik 8, 2004
|
USA gotowe użyć broni atomowej
grudzień 11, 2002
zaprasza.net
|
"Nowa Lewica Polska" a obchody rocznicy powstania "Pierwszej Solidarności"
wrzesień 16, 2005
Gracjan Cimek
|
Układanka z obrazkiem Radia Maryja
wrzesień 20, 2007
Dariusz Kosiur
|
Współcześni barbarzyńcy zaatakowali ponownie !
marzec 22, 2003
Adam Śmiech
|
Walka szyitów z sunnitami
styczeń 27, 2007
Iwo Cyprian Pogonowski
|
List otwarty do nauczycieli i wychowawców polskich.
styczeń 7, 2006
Lusia Ogińska
|
Dziennikarska zbrodnia
marzec 21, 2003
|
Green Day: petycja przeciw wojnie w Iraku
grudzień 1, 2002
|
Przed szczytem Unia - Rosja Samara 2007
maj 18, 2007
wasylzly
|
Dlaczego nie należy głosować na PO, SLD, SDLP ect
wrzesień 24, 2005
zaprasza.net
|
Polityka pod grozą oskarżenia o antysemityzm
padziernik 15, 2005
Iwo Cyprian Pogonowski
|
Poszły konie
wrzesień 29, 2003
angora.pl
|
więcej -> |
|
