|
"Solidarność" - Krystalizacja ruchu społecznego po wielkiej rewolcie
|
|
 Wydarzenia 1980-81 r. były przedmiotem zainteresowania dziennikarzy, politologów i historyków. Zasada jawności stosowana przez "Solidarność" owocowała natychmiastową publikacją zapisów posiedzeń kierownictwa Związku /Krajowej Komisji Porozumiewawczej/ oraz obszernych sprawozdań z rozmów z przedstawicielami władz.(1)
Istnieje już dość obszerna literatura dotycząca "polskiej rewolucji", w tym opracowania Jerzego Holzera i Timothy Garton Asha, kilka opracowań monograficznych i kilkanaście tomów ?ródeł wydanych przez Archiwum "Solidarności". Ogłoszono kalendaria, kilka rozmów wspomnieniowych z działaczami Związku.(2) Paradoksalnie, okres po 1989 r., nie sprzyjał badaniu przeszłości zwycięskiego, jak się okazało, ruchu. Ukazały się w ostatnich latach dwa większe opracowania monograficzne, raczej popularny zbiór sylwetek liderów "Solidarności" oraz próba analizy socjologicznej w znacznej części oparta na wcześniejszych badaniach.(3)
O drugiej stronie konfliktu - Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, rządzie, aparacie administracji i wojska - wiadomo mniej. Już w 1980-81 ogłoszono wprawdzie większość protokołów z posiedzeń Komitetu Centralnego, co pozwalało zorientować się na bieżąco w poglądach dominujących w owym gremium, ale nie dawało to wglądu w decyzje szczegółowe. Ważnym krokiem naprzód w poznawaniu kulis było opublikowanie wywiadu z Ryszardem Kuklińskim.(4)
Znaczenie przełomowe miało ogłoszenie protokołów z posiedzeń Biura Politycznego przez "Aneks" w 1992 r.(5) Niemałe znaczenie mają wspomnienia S.Kani, W.Jaruzelskiego, M.F.Rakowskiego, J.Pińkowskiego.(6) Istotne dla odtworzenia zjawisk zachodzących w PZPR jest opracowanie Romana Backera o strukturach poziomych.(7)
Opublikowanie w 1993 r. części dokumentów radzieckiego kierownictwa zapoczątkowało badania nad naciskiem radzieckim na Polskę. Dalszym krokiem było wydanie kolejnych dokumentów przez Witalija Pawłowa. Dokumenty ujawnione przez stronę rosyjską są dalece niekompletne, pominięto część protokołów Biura z okresu wielkich napięć np. z grudnia 1980/, nie ogłoszono dokumentów wojska i KGB.(8) Niezwykle ważne zapisy ujawniła natomiast strona niemiecka.(9) Dokumentacja ta oraz rodzima - czerpana z archiwów polskich - była przedmiotem analiz nadzwyczajnej komisji sejmowej badającej okoliczności wprowadzenia stanu wojennego. Prace komisji owocowały ogłoszeniem kilku monograficznych ekspertyz, ale samych dokumentów niestety nie ujawniono.(10) Pozostały one tajne i niedostępne dla badaczy tak dalece, że nie udało się uzyskać do nich dostępu także na potrzeby obecnej konferencji.(11) Prócz dokumentacji opublikowanej podstawą dalszych analiz mogą być więc jedynie papiery I Sekretarza KC PZPR przechowywane w Archiwum Akt Nowych, udostępnione na potrzeby naszej konferencji.
Wstęp | Sierpień | "Solidarność" | Partia | Tezy i pytania
(1) Żródłem fundamentalnym jest tu "AS", wychodzący od stycznia do grudnia 1981, redagowany przez H.Łuczywo, J.Szczęsną, S.Blumsztajna, a także biuletyny BIPS.
(2) T.G.Ash: "Polska rewolucja. Solidarność 1980-81", Londyn 1987 /wyd. angielskie Londyn 1983/; J.Holzer: "Solidarność 1980-81. Geneza i historia", Paryż 1984. Spośród ujęć monograficznych wymienić można A.Turaine, J.Strzelecki, F.Dubet, M.Wieviorka: "Solidarność. Analiza ruchu społecznego 1980-81", Warszawa 1989 /wydanie francuskie 1982/; S.Stefański /W.Suleja/: "Solidarność na Dolnym Śląsku", Wrocław 1986; Z.Zwożniak: "Jak rodziła się Solidarność. Region śląsko-Dąbrowski 1980-81", Warszawa 1990; S.Jakubowicz: "Bitwa o samorząd 1980-81", Londyn 1988; zbiór rozpraw "Postulaty 1970-71 i 1980" pod red. B.Chmiel i E.Kaczyńskiej, Warszawa 1988; dwa tomy "Studiów nad ruchami społecznymi" wydane przez Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego w 1989 i 1990 r. Z wydawnictw ?ródłowych wspomnieć należy opracowanie A.Drzycimskiego i T.Skutnika zapisu rozmów "Gdańsk, sierpień '80", Paryż 1986, Gdańsk 1990 oraz cały cykl stenogramów Krajowej Komisji Porozumiewawczej i Komisji Krajowej przygotowany przez Archiwum "Solidarności". Z kalendariów wspomnieć trzeba "Polskie lato" /1980/ opracowane przez J.Kamińskiego /"Zeszyty Historyczne" nr 60/1982 oraz M.Pernala i J.Skórzyńskiego "Kalendarium Solidarności 1980-1989", Warszawa 1990. Wśród pamiętników, oprócz relacji L.Wałęsy /"Droga nadziei", Warszawa 1988/ trzeba wymienić interesujące wywiady i relacje A.Celińskiego, A.Gwiazdy, T.Kowalika, J.Kuronia, K.Modzelewskiego, W.Onyszkiewicza, Z.Bujaka, z których większość ukazała się w "Krytyce" w latach osiemdziesiątych.
(3) S.Kowalski: "Krytyka solidarnościowego rozumu. Studium z socjologii myślenia politycznego", Warszawa 1990; M.Chodorowski: "Sieć 81. Powstanie, struktura, działanie", Warszawa 1992; "Rodem z Solidarności. Sylwetki twórców NSZZ "Solidarność", pod red.B.Kopki i R.Żelichowskiego, Warszawa 1997; I.Krzemiński: "Solidarność. Projekt polskiej demokracji", Warszawa 1997. Wymienić też można skróconą wersję książki J.Holzera, uzupełnioną jednak o dane dotyczące sytuacji międzynarodowej: J.Holzer "Polska 1980-81", Warszawa 1995. Szczególny charakter ma kontrowersyjna monografia Lawrence Goodwyna "Jak to zrobiliście" /New York 1991, Gdańsk 1992/.
(4) "Kultura" nr 4/1987.
(5) "Tajne dokumenty Biura Politycznego. PZPR a Solidarność 1980-1981", Londyn 1992.
(6) S.Kania:"Zatrzymać konfrontację", Warszawa [1991], W.Jaruzelski: "Stan wojenny, dlaczego...", Warszawa 1992; M.F.Rakowski:"Jak to się stało", Warszawa 1991; J.Pińkowski: "Horyzont przed burzą", Warszawa 1993.
(7) R.Backer: "Struktury poziome w Toruniu /1980-1981/, Warszawa 1990. Por. "Rok walki. Dokumenty Komisji Konsultacyjno-Porozumiewawczej Organizacji Partyjnych w Toruniu /pa?dziernik 1980- -pa?dziernik 1981/", t.1-2, Toruń 1981.
(8) "Dokumenty. Teczka Susłowa", Warszawa 1993; "Generał Pawłow: Byłem rezydentem KGB w Polsce", Warszawa 1994. Pewne dodatkowe informacje i naświetlenia przynosi artykuł Woronkowa: "Moskiewska gra o Polskę", "Dziś" nr 4/1996, ale on także nie wyjaśnia wielu kluczowych aspektów /np. sensu wydarzeń w grudniu 1980/.
(9) M.Wilke, R.Gutsche, M.Kubina: "Die SED Fuhrung und die Unterdruckung der polnischen Oppositionsbewegung 1980/81", "Arbeitspapiere des Forschungsverbundes SED-Staat" nr 6/1993; "Hart und kompromisslos durchgreifen. Die SED contra Polen 1980/81. Geheimakten der SED-Fuhrung uber die Unterdruckung der polnischen Demokratiebewegung", oprac.M.Kubina, M.Wilke, Berlin 1995; "PRL w oczach Stasi", cz.I. Dokumenty z lat 1971, 1980-1982", oprac. W.Borodziej, J.Kochanowski, Warszawa 1995; Por. K.Grzybowska, M.Rybiński: "Kameraden i towarzysze", "Rzeczpospolita. Plus-minus" 4-5 marca 1995; także omówienia materiałów i dokumenty ogłoszone przez Tomasza Mianowicza: "Co można znależć w archiwach Stasi?", "Zeszyty Historyczne" nr 112/1995; "Stan wyższej konieczności", "Zeszyty historyczne" nr 116/1996; "Rozmowy marszałka Kulikowa z kierownictwem PRL w marcu 1981 r. Dokument z Archiwów Ministerstwa Obrony NRD", "Zeszyty Historyczne" nr 118/1996.
(10) J.Holzer: "Co wiadomo i czego nie wiadomo o stanie wojennym 1981 roku", "Tygodnik Powszechny" 18-25 grudnia 1994; K.Kersten: "Czym grozili starcy z Kremla", "Polityka" 16 grudnia 1995; A.Paczkowski: "Odpowiedzialność za stan wojenny", "Rzeczpospolita. Plus-minus", 29-30 lipca 1995; A.Werblan: "Czy w 1981 roku groziła interwencja", "Dziś" nr 6/1994; A.Werblan: "Trudny wybór", "Dziś" nr 7/1995.
(11) Jako swego rodzaju "przeciek", niezwykle jednak użyteczny trzeba zakwalifikować opracowania Lecha Kowalskiego: "Narodziny stanu wojennego", "Arka" nr 48 /6/ 1993.
|
|
2 czerwiec 2002
|
|
Andrzej Friszke
|
|
|
|
Kryzys w Gruzji sprzyja Chinom
sierpień 19, 2008
Iwo Cyprian Pogonowski
|
"Sąd nad Michalkiewiczem"
maj 10, 2006
marduk
|
Sądowa farsa?
luty 18, 2005
Mirosław Naleziński, Gdynia
|
"Wesołość z tego powodu ogarnia mnie pusta, gdy sobie pomyślę, że oszust, oszukał, oszusta"
luty 8, 2003
Michnik/PAP
|
Budowanie moralności w przyszłym Państwie Polskim
czerwiec 19, 2004
|
Giertych: czy ktoś w MSZ zna angielski?
sierpień 26, 2002
PAP
|
Czy RPP obniży stopy procentowe?
luty 13, 2006
|
"Korzyści" z liberalizacji polskiego handlu
luty 9, 2007
Dariusz Kosiur
|
Dublińska niedola (językowa)
sierpień 25, 2006
Mirosław Naleziński, Gdynia
|
Dlaczego Polacy nie znają historii Świata?
maj 23, 2008
Artur Łoboda
|
A brief history of the Polish language
czerwiec 26, 2005
Iwo Cyprian Pogonowski
|
„Judeochrześcijanie” z sejmowej prawicy
czerwiec 27, 2006
Jacek Bartyzel
|
Ostatni ludzie to my
Zderzenie cywilizacji na końcu historii
styczeń 8, 2007
Sławoj Zizek
|
Moja Polsko
luty 4, 2003
|
Skarga Ojczyzny
maj 14, 2003
przesłała Elżbieta
|
Na każdym kroku problemy finansowe Państwa a ....
MF przedterminowo wykupi obligacje restrukturyzacyjne
styczeń 21, 2003
A. Trzaska
|
...to był bardzo zły rok dla Polski
padziernik 31, 2006
Renata Rudecka-Kalinowska
|
Czym się różni Wałęsa od Leppera
kwiecień 13, 2004
Artur Łoboda
|
Pytania do polityków, partii i ugrupowań politycznych działających w Polsce
listopad 6, 2006
Zdzisław Gromada
|
Papka medialna
Raport specjalny
kwiecień 28, 2003
Alina
|
więcej -> |
|
