USTAWA

o pracowniczych programach emerytalnych

z dnia 22 sierpnia 1997 r.

Dz.U. z 2001r. Nr 60 poz. 623 (Dz.U. z 2001 r., Nr 60, poz. 623, zm.: Dz.U. z 2002 r., Nr 25, poz. 253

(Dziennik Ustaw z dnia 13 czerwca 2001 r.)

Rozdział 1 - Przepisy ogólne

Art. 1. [ Zakres regulacji ]

Ustawa reguluje zasady tworzenia i działania pracowniczych programów 
emerytalnych, warunki, które powinny spełniać podmioty uczestniczące w 
realizowaniu tych programów, oraz zasady zawierania składających się na nie 
umów.

Art. 2. [ Definicje ]

Użyte w ustawie określenia oznaczają:

1) pracownik – osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, 
mianowania, spółdzielczej umowy o pracę w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu 
pracy, osobę zatrudnioną na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, 
jeżeli jest ona objęta obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z 
tego tytułu, oraz osobę zatrudnioną na podstawie umowy zawartej w wyniku 
powołania lub wyboru do organu reprezentującego osoby prawnej, w tym kontraktu 
menedżerskiego,

2) pracodawca – podmiot zatrudniający pracowników w rozumieniu pkt 1,

3) zatrudnienie – zawarcie umowy o pracę bądź innej umowy, o której mowa w pkt 
1, oraz powołanie, wybór i mianowanie,

4) zakład ubezpieczeń – zakład ubezpieczeń na życie w formie spółki akcyjnej w 
rozumieniu ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. 
U. z 1996 r. Nr 11, poz. 62, z 1997 r. Nr 43, poz. 272, Nr 88, poz. 554, Nr 107, 
poz. 685, Nr 121, poz. 769 i 770 i Nr 139, poz. 934, z 1998 r. Nr 155, poz. 
1015, z 1999 r. Nr 49, poz. 483, Nr 101, poz. 1178 i Nr 110, poz. 1255, z 2000 
r. Nr 43, poz. 483, Nr 48, poz. 552, Nr 70, poz. 819, Nr 114, poz. 1193 i Nr 
116, poz. 1216 oraz z 2001 r. Nr 37, poz. 424),

5) towarzystwo ubezpieczeń – towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych na życie w 
rozumieniu ustawy o działalności ubezpieczeniowej,

6) fundusz inwestycyjny – fundusz inwestycyjny otwarty lub specjalistyczny 
fundusz inwestycyjny otwarty w rozumieniu ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o 
funduszach inwestycyjnych (Dz. U. Nr 139, poz. 933, z 1999 r. Nr 72, poz. 801 
oraz z 2000 r. Nr 103, poz. 1099 i Nr 114, poz. 1192),

6a) grupowe inwestycyjne ubezpieczenie na życie pracowników – rodzaj 
ubezpieczenia w ramach grupy 3 działu l załącznika do ustawy o działalności 
ubezpieczeniowej, z zastrzeżeniem art. 7a,

7) uczestnik – osobę, która przystąpiła do pracowniczego programu emerytalnego,

8) środki – środki finansowe na rachunkach pracowników, prowadzonych na 
podstawie zakładowej umowy emerytalnej przez zakłady lub towarzystwa 
ubezpieczeń, fundusze inwestycyjne bądź pracownicze fundusze emerytalne,

9) reprezentacja pracowników – zakładową organizację związkową lub reprezentację 
wyłonioną w sposób określony w art. 15 ust. 4 ustawy, jeżeli w zakładzie nie 
działa zakładowa organizacja związkowa,

10) wypłata – wypłatę pracownikowi środków zgromadzonych w ramach pracowniczego 
programu emerytalnego na warunkach określonych w zakładowej umowie emerytalnej,

11) wypłata transferowa – przeniesienie środków zgromadzonych przez uczestnika w 
ramach pracowniczego programu emerytalnego do zakładu ubezpieczeń, towarzystwa 
ubezpieczeń, funduszu inwestycyjnego lub pracowniczego funduszu emerytalnego, 
gromadzącego środki w ramach innego pracowniczego programu emerytalnego w 
przypadkach, o których mowa w art. 28 ust. 1,

12) zwrot – wycofanie środków zgromadzonych w ramach pracowniczego programu 
emerytalnego, jeżeli nie zachodzą przesłanki do wypłaty bądź wypłaty 
transferowej,

13) organ nadzoru — Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych,

14) rejestr – rejestr pracowniczych programów emerytalnych prowadzony przez 
organ nadzoru, 

15) wynagrodzenie – przychód uczestnika uzyskiwany od pracodawcy prowadzącego 
pracowniczy program emerytalny, stanowiący podstawę wymiaru składek na 
ubezpieczenia emerytalne i rentowe w rozumieniu ustawy z dnia 13 października 
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 i Nr 162, 
poz. 1118 i 1126, z 1999 r. Nr 26, poz. 228, Nr 60, poz. 636, Nr 72, poz. 802, 
Nr 78, poz. 875 i Nr 110, poz. 1256, z 2000 r. Nr 9, poz. 118, Nr 95, poz. 1041, 
Nr 104, poz. 1104 i Nr 119, poz. 1249 oraz z 2001 r. Nr 8, poz. 64, Nr 27, poz. 
298 i Nr 39, poz. 459), bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 
ust. 1 tej ustawy.

Art. 3. [ Stanowienie pracowniczych programów emerytalnych ]

1. Pracowniczy program emerytalny stanowią zakładowe umowy emerytalne, 
pracownicze umowy emerytalne oraz, z zastrzeżeniem ust. 2, umowy z zakładami 
albo towarzystwami ubezpieczeń, umowy z funduszami inwestycyjnymi bądź statuty 
pracowniczych funduszy emerytalnych, a także, z zastrzeżeniem art. 9 ust. 1, 
umowy o wspólnym międzyzakładowym programie emerytalnym, które określają warunki 
gromadzenia środków ze składek, przeznaczonych do wypłat w wieku emerytalnym lub 
w przypadku uzyskania uprawnień do świadczeń rentowych z tytułu niezdolności do 
pracy, spełniające kryteria ustalone w ustawie.

2. Jeżeli pracodawcą jest zakład lub towarzystwo ubezpieczeń, pracownicze 
towarzystwo emerytalne albo towarzystwo funduszy inwestycyjnych, warunki 
gromadzenia środków, o których mowa w ust. 1, określa zakładowa umowa 
emerytalna.

3. Przepisu ust. 2 nie stosuje się do podmiotów, które nie zarządzają całością 
środków gromadzonych w ramach programu.

Art. 4. [ Oferowanie i uczestnictwo w programach emerytalnych ]

1. Pracownicze programy emerytalne mogą być oferowane na warunkach niniejszej 
ustawy przez pracodawcę lub łącznie co najmniej przez dwóch pracodawców, 
zatrudniających każdy co najmniej 5 pracowników.

2. Pracodawca, który na podstawie odrębnych przepisów podlega wpisowi do 
właściwego rejestru albo do ewidencji działalności gospodarczej, nie może 
zawrzeć zakładowej umowy emerytalnej przed upływem roku od wpisania go do 
takiego rejestru lub ewidencji . Nie dotyczy to spółek powstałych w wyniku 
przekształceń własnościowych przedsiębiorstw państwowych.

3. Pracodawca prowadzący działalność nieprzerwanie od 3 lat może zaoferować 
pracowniczy program emerytalny, jeżeli zatrudnia co najmniej 3 pracowników.

4. Uczestnikami pracowniczych programów emerytalnych mogą być, obok pracowników, 
także osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek, 
wspólnicy spółek cywilnych, jawnych oraz wspólnicy spółki komandytowej 
odpowiadający bez ograniczenia, którzy podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom 
emerytalnemu i rentowym, o ile te osoby lub spółki prowadzą programy emerytalne 
dla swoich pracowników, przewidujące równocześnie uczestnictwo pracodawców.

5. Przepisy ustawy dotyczące pracowników stosuje się odpowiednio do osób, które 
są uczestnikami pracowniczych programów emerytalnych na podstawie ust. 4.

Art. 5. [ Prawo uczestnictwa w programach emerytalnych ]

1. Prawo do uczestnictwa w pracowniczym programie emerytalnym przysługuje 
pracownikowi, który jest zatrudniony u danego pracodawcy nie krócej niż 3 
miesiące, chyba że zakładowa umowa emerytalna stanowi inaczej.

2. Uczestnikami pracowniczych programów emerytalnych mogą zostać pracownicy 
wykonujący pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium 
innego państwa w ramach delegowania przez pracodawcę mającego siedzibę lub 
miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na 
posiadane obywatelstwo oraz status wynikający z prawa dewizowego i podatkowego.

3. Osoba zatrudniona u kilku pracodawców prowadzących programy emerytalne może w 
tym samym czasie uczestniczyć w więcej niż jednym programie emerytalnym.

Art. 6. [ Warunki zakładowej umowy emerytalnej ]

1. Zakładowa umowa emerytalna nie może przewidywać dla uczestnictwa pracowników 
w programie żadnych innych warunków poza określonymi ustawą. Warunki te nie mogą 
powodować sytuacji, w której przy ich zachowaniu prawo uczestnictwa w 
pracowniczym programie emerytalnym, w dniu złożenia wniosku o zarejestrowanie 
programu, miałaby mniej niż połowa liczby zatrudnionych pracowników.

2. (skreślony).

Art. 7. [ Formy pracowniczych programów emerytalnych ]

1. Pracownicze programy emerytalne mogą być prowadzone, według wyboru 
pracodawców, w jednej z następujących form:

1) pracowniczego funduszu emerytalnego,

2) umowy o wnoszenie przez pracodawcę składek pracowników do funduszu 
inwestycyjnego,

3) umowy grupowego inwestycyjnego ubezpieczenia na życie pracowników z zakładem 
ubezpieczeń,

4) umowy grupowego inwestycyjnego ubezpieczenia na życie pracowników z 
towarzystwem ubezpieczeń, na podstawie której pracownicy staną się jego 
członkami.

1a. Umowy, o których mowa w ust. 1 pkt 2, mogą być także zawierane przez 
pracodawcę z różnymi funduszami inwestycyjnymi zarządzanymi przez to samo 
towarzystwo funduszy inwestycyjnych.

2. Umowy, o których mowa w ust. 1 pkt 3 i 4, mogą być zawierane tylko dla 
grupowego inwestycyjnego ubezpieczenia na życie pracowników oraz, dodatkowo, 
dobrowolnie z ubezpieczeniem wypadkowym i chorobowym, jeżeli są one 
uzupełnieniem grupowego inwestycyjnego ubezpieczenia na życie.

3. Tworzenie pracowniczych towarzystw i funduszy emerytalnych, ustalanie treści 
ich statutów oraz rejestracja odbywa się według przepisów ustawy z dnia 28 
sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. Nr 
139, poz. 934, z 1998 r. Nr 98, poz. 610, Nr 106, poz. 668 i Nr 162, poz. 1118, 
z 1999 r. Nr 110, poz. 1256, z 2000 r. Nr 60, poz. 702 oraz z 2001 r. Nr 8, poz. 
64).

4. Umowy ubezpieczenia, o których mowa w ust. 1 pkt 3 i 4, nie mogą wskazywać 
pracodawcy jako uposażonego do wypłaty świadczenia, chyba że jest on członkiem 
najbliższej rodziny. Członkami najbliższej rodziny są: małżonek, dzieci, rodzice 
oraz wnuki zmarłego.

Art. 7a. [ Działalność zakładów i towarzystw ubezpieczeń ]

1. Do działalności zakładów ubezpieczeń i towarzystw ubezpieczeń w zakresie 
zawieranych przez nie w ramach pracowniczego programu emerytalnego umów 
grupowego inwestycyjnego ubezpieczenia na życie pracowników stosuje się przepisy 
ust. 2–17.

2. Umowy, o których mowa w art. 7 ust. 2, powinny określać część składki, która:

1) staje się środkami,

2) jest przeznaczona na ochronę ubezpieczeniową,

3) pokrywa koszty zakładu ubezpieczeń lub towarzystwa ubezpieczeń.

3. Zakład ubezpieczeń i towarzystwo ubezpieczeń są obowiązane do dokonywania 
wyceny aktywów funduszy w ramach pracowniczego programu emerytalnego i do 
ogłaszania wyceny nie rzadziej niż raz w miesiącu w dzienniku o zasięgu 
ogólnopolskim, wraz z danymi pozwalającymi uczestnikowi programu na ustalenie 
wartości przypadającej mu części aktywów funduszu.

4. Zakład ubezpieczeń i towarzystwo ubezpieczeń są obowiązane do ogłaszania w 
dzienniku o zasięgu ogólnopolskim rocznych i półrocznych szczegółowych 
informacji o funduszach tworzonych w związku z zawartymi w ramach pracowniczego 
programu emerytalnego umowami grupowego inwestycyjnego ubezpieczenia na życie 
pracowników. Informacja roczna i informacja półroczna powinny być także 
doręczone uczestnikowi na jego żądanie.

5. Szczegółowy zakres informacji, o których mowa w ust. 4, określi, w drodze 
rozporządzenia, minister właściwy do spraw instytucji finansowych.

6. Zakład ubezpieczeń i towarzystwo ubezpieczeń lokują aktywa stanowiące 
pokrycie funduszy tworzonych w związku z zawartymi w ramach pracowniczego 
programu emerytalnego umowami grupowego inwestycyjnego ubezpieczenia na życie 
pracowników jedynie w:

1) obligacjach, bonach i innych papierach wartościowych emitowanych przez Skarb 
Państwa albo Narodowy Bank Polski, a także w pożyczkach i kredytach udzielonych 
tym podmiotom,

2) obligacjach i innych dłużnych papierach wartościowych, opiewających na 
świadczenia pieniężne, gwarantowanych lub poręczanych przez Skarb Państwa albo 
Narodowy Bank Polski, a także w depozytach, kredytach i pożyczkach 
gwarantowanych lub poręczanych przez te podmioty,

3) depozytach bankowych i bankowych papierach wartościowych,

4) akcjach spółek notowanych na regulowanym rynku giełdowym,

5) akcjach spółek notowanych na regulowanym rynku pozagiełdowym lub spółek 
nienotowanych na regulowanym rynku giełdowym i na regulowanym rynku 
pozagiełdowym, lecz dopuszczonych do publicznego obrotu,

6) akcjach narodowych funduszy inwestycyjnych,

7) certyfikatach inwestycyjnych emitowanych przez fundusze inwestycyjne 
zamknięte lub fundusze inwestycyjne mieszane,

8) jednostkach uczestnictwa zbywanych przez fundusze inwestycyjne otwarte i 
specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte,

9) obligacjach i innych dłużnych papierach wartościowych emitowanych przez 
jednostki samorządu terytorialnego, ich związki lub miasto Warszawę, które 
zostały dopuszczone do publicznego obrotu,

10) obligacjach i innych dłużnych papierach wartościowych emitowanych przez 
jednostki samorządu terytorialnego, ich związki lub miasto Warszawę, które nie 
są dopuszczone do publicznego obrotu,

11) zabezpieczonych całkowicie obligacjach emitowanych przez podmioty inne niż 
jednostki samorządu terytorialnego, ich związki lub miasto Warszawę, które 
zostały dopuszczone do publicznego obrotu,

12) zabezpieczonych całkowicie obligacjach emitowanych przez podmioty inne niż 
jednostki samorządu terytorialnego, ich związki lub miasto Warszawę, które nie 
zostały dopuszczone do publicznego obrotu,

13) obligacjach i innych dłużnych papierach wartościowych emitowanych przez 
spółki publiczne, innych niż papiery wartościowe, o których mowa w pkt 11 i 12,

14) listach zastawnych,

15) innych lokatach, które, w drodze rozporządzenia, może określić Rada 
Ministrów.

7. Na podstawie ogólnego zezwolenia udzielonego przez ministra właściwego do 
spraw instytucji finansowych, w drodze rozporządzenia, i na warunkach 
określonych w tym zezwoleniu aktywa stanowiące fundusze tworzone w związku z 
zawartymi w ramach pracowniczego programu emerytalnego umowami grupowego 
inwestycyjnego ubezpieczenia na życie pracowników mogą być lokowane poza 
granicami kraju w papierach wartościowych emitowanych przez spółki notowane na 
giełdach rynków kapitałowych państw obcych będących członkami OECD lub innych 
państw obcych, które określone zostaną w tym zezwoleniu, a także w papierach 
skarbowych emitowanych przez rządy lub banki centralne tych państw oraz tytułach 
uczestnictwa emitowanych przez instytucje wspólnego inwestowania mające siedzibę 
w tych państwach, jeżeli instytucje te oferują publicznie tytuły uczestnictwa i 
umarzają je na żądanie uczestnika.

8. W stosunku do lokat, o których mowa w ust. 7, stosuje się limit określony na 
podstawie art. 63 ust. 4 ustawy o działalności ubezpieczeniowej.

9. Zakład ubezpieczeń i towarzystwo ubezpieczeń nie mogą lokować więcej niż 5% 
wartości aktywów stanowiących fundusze tworzone w związku z zawartymi w ramach 
pracowniczego programu emerytalnego umowami grupowego inwestycyjnego 
ubezpieczenia na życie pracowników w papiery wartościowe wyemitowane przez jeden 
podmiot i w wierzytelności wobec tego podmiotu.

10. Zakład ubezpieczeń i towarzystwo ubezpieczeń mogą lokować do 10% wartości 
aktywów stanowiących fundusze tworzone w związku z zawartymi w ramach 
pracowniczego programu emerytalnego umowami grupowego inwestycyjnego 
ubezpieczenia na życie pracowników w papiery wartościowe wyemitowane przez jeden 
podmiot i w wierzytelności wobec tego podmiotu, jeżeli łączna wartość takich 
lokat nie przekroczy 40% wartości funduszu.

11. Zakład ubezpieczeń i towarzystwo ubezpieczeń mogą lokować do 100% wartości 
aktywów stanowiących fundusze służące gromadzeniu środków pracowniczego programu 
emerytalnego w lokatach określonych w ust. 6 pkt 8. Do lokat tych nie stosuje 
się ograniczeń określonych w ust. 9 i 10.

12. Ograniczeń, o których mowa w ust. 10, nie stosuje się do lokat w papiery 
wartościowe emitowane lub gwarantowane przez Skarb Państwa albo Narodowy Bank 
Polski oraz do lokat w papiery wartościowe emitowane lub gwarantowane przez 
państwa należące do OECD oraz międzynarodowe instytucje finansowe, których 
członkiem jest Rzeczpospolita Polska lub przynajmniej dwa z państw należących do 
OECD, z zastrzeżeniem ust. 8.

13. Lokaty, o których mowa w ust. 6, dokonywane w papiery wartościowe jednego 
emitenta lub gwarantowane przez jeden podmiot nie mogą przewyższać 35% wartości 
funduszu, chyba że warunki umowy ubezpieczenia na to zezwalają i wskazują tego 
emitenta lub gwaranta.

14. W przypadku gdy pracowniczy program emerytalny realizowany jest w oparciu o 
umowę ubezpieczenia przewidującą lokowanie 100% środków w jednostkach 
uczestnictwa funduszu, w razie upadłości zakładu ubezpieczeń lub towarzystwa 
ubezpieczeń jednostki te nie wchodzą do masy upadłości, a środki zgromadzone 
przy użyciu takiej formy lokaty, o ile nie nastąpi wypłata transferowa, są 
wypłacane uczestnikom programu emerytalnego. Jednostki uczestnictwa nie mogą być 
przedmiotem postępowania układowego prowadzonego w stosunku do zakładu 
ubezpieczeń lub towarzystwa ubezpieczeń, jak również egzekucji skierowanej 
przeciwko nim.

15. W przypadku nieopłacenia składki ubezpieczenia na życie oraz związanego z 
ryzykiem chorobowym i wypadkowym składka ta nie może być potrącana ze środków 
zgromadzonych w funduszach tworzonych w związku z zawartymi w ramach 
pracowniczego programu emerytalnego umowami grupowego inwestycyjnego 
ubezpieczenia na życie pracowników.

16. W przypadku gdy 100% środków, o których mowa w ust. 6, lokowane ma być w 
jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, umowa z zakładem ubezpieczeń lub 
towarzystwem ubezpieczeń oraz zakładowa umowa emerytalna powinny określać 
fundusz inwestycyjny lub fundusze inwestycyjne, których jednostki uczestnictwa 
będą nabywane w ramach umowy, a także tryb zmiany funduszu inwestycyjnego.

17. Oferując produkt określony w art. 7 ust. 1 pkt 3 i 4, zakład ubezpieczeń lub 
towarzystwo ubezpieczeń obowiązane są posługiwać się nazwą „grupowe inwestycyjne 
ubezpieczenie na życie".

Art. 8. [ Określenia zastrzeżone ]

Określenia „program emerytalny", „plan emerytalny" lub „umowa emerytalna" mogą 
być używane wyłącznie dla określenia programów, planów i umów uregulowanych w 
niniejszej ustawie.
Rozdział 2 - Międzyzakładowe programy emerytalne
Art. 9. [ Pracodawcy ]

1. Pracodawcy, w celu zaoferowania pracownikom programu emerytalnego, mogą 
zawierać umowy o wspólnym międzyzakładowym programie emerytalnym, w których 
ustalają formę pracowniczego programu wraz z warunkami, które zaoferują w 
zakładowych umowach emerytalnych.

2. Do umów o wspólnym międzyzakładowym programie emerytalnym stosuje się przepis 
art. 10 ust. 2 oraz art. 14 ust. 3 zdanie drugie.

3. Pracodawcy mogą się zobowiązać, że w przypadku upadłości jednego z nich, 
likwidacji, zbycia przedsiębiorstwa, jego podziału bądź połączenia pozostali 
będą nadal prowadzić program emerytalny dla pracowników przedsiębiorstwa 
dotychczas objętego programem, o ile nowy pracodawca do niego przystąpi.

4. Pracodawcy są zobowiązani, w przypadkach wskazanych w ust. 3, do zapewnienia 
obsługi i zarządu środków zgromadzonych na rachunkach pracowników 
przedsiębiorstwa dotychczas objętego programem, do czasu ich wypłaty, wypłaty 
transferowej bądź zwrotu.

Art. 10. [ Przystąpienie pracodawcy do umowy o wspólnym międzyzakładowym 
programie emerytalnym ]

1. Pracodawcy związani umową wspólnego międzyzakładowego programu emerytalnego 
mogą na wniosek innego pracodawcy akceptującego warunki umowy i programu zgodzić 
się na przystąpienie jego do umowy i objąć programem, o ile pracodawca we 
właściwym trybie przyjmie warunki programu.

2. Przystąpienie pracodawcy do umowy o wspólnym międzyzakładowym programie 
emerytalnym nie zwalnia z obowiązku zawarcia zakładowej umowy emerytalnej.

3. W sytuacji przystąpienia do zarejestrowanej umowy o wspólnym międzyzakładowym 
programie emerytalnym w formie pracowniczego funduszu emerytalnego, zakładowa 
umowa emerytalna wskazuje istniejący pracowniczy fundusz emerytalny.

Art. 11. [ Równoległe prowadzenie różnych form pracowniczego programu 
emerytalnego ]

1. Dopuszczalne jest prowadzenie równolegle różnych form pracowniczego programu 
emerytalnego, o których mowa w art. 7, w przypadkach gdy pracodawca nabywa 
przedsiębiorstwo lub zorganizowaną jego część (zakład) wraz z przejęciem 
zobowiązań z zakładowej umowy emerytalnej, umów z funduszami inwestycyjnymi, 
zakładami lub towarzystwami ubezpieczeń albo nabyciem akcji w pracowniczym 
towarzystwie emerytalnym bądź następuje połączenie pracodawców prowadzących 
pracownicze programy emerytalne.

2. W terminie 3 lat od dnia nabycia bądź połączenia, w sytuacjach, o których 
mowa w ust. 1, pracodawca powinien zapewnić zmianę zakładowych umów emerytalnych 
oraz umów z funduszami inwestycyjnymi, towarzystwami albo zakładami ubezpieczeń 
lub połączenie towarzystw emerytalnych bądź przejęcie funduszu emerytalnego 
przez jedno z towarzystw i likwidację drugiego, tak aby oferować pracownikom 
jedną formę pracowniczego programu emerytalnego.
Rozdział 3 - Tworzenie pracowniczych programów emerytalnych
Art. 12. [ Strony umowy emerytalnej ]

Zakładowa umowa emerytalna jest umową zawieraną przez pracodawcę z reprezentacją 
pracowników.

Art. 13. [ Dobrowolność przystąpienia ]

Pracownicza umowa emerytalna jest umową zawieraną przez dobrowolne przystąpienie 
pracownika do pracowniczego programu emerytalnego.

Art. 14. [ Zakładowa umowa emerytalna ]

1. Pracodawca przedstawia ofertę zawierającą projekt zakładowej umowy 
emerytalnej z dokonanym wyborem jednej z form pracowniczego programu 
emerytalnego, o których mowa w art. 7 ust. 1, wraz z warunkami ustalonymi 
wstępnie z funduszem inwestycyjnym, zakładem albo towarzystwem ubezpieczeń bądź 
z projektem statutu towarzystwa i statutu pracowniczego funduszu emerytalnego 
reprezentacji pracowników.

2. Zakładowa umowa emerytalna określa w szczególności:

1) formę pracowniczego programu emerytalnego wraz ze wskazaniem funduszu 
inwestycyjnego lub funduszy inwestycyjnych, zakładu albo towarzystwa ubezpieczeń 
bądź pracowniczego funduszu emerytalnego, który będzie gromadził środki 
finansowe i zarządzał nimi na podstawie umowy z pracodawcą,

2) warunki i tryb przystępowania i występowania z programu,

3) wysokość składki podstawowej,

4) minimalną wysokość możliwej do zadeklarowania miesięcznej składki dodatkowej,

5) terminy i sposób deklarowania składek dodatkowych przez uczestników oraz 
terminy naliczania i potrącania tych składek przez pracodawcę w celu przelewu na 
rachunki uczestników,

6) terminy naliczania oraz przelewu składek podstawowych na rachunki 
uczestników,

7) warunki gromadzenia i zarządzania środkami przez zakład lub towarzystwo 
ubezpieczeń, fundusz inwestycyjny bądź pracowniczy fundusz emerytalny, z którym 
pracodawca zawarł umowę, a w szczególności koszty i opłaty obciążające 
pracodawcę i uczestnika,

8) warunki zmiany i wypowiedzenia zakładowej i pracowniczej umowy emerytalnej,

9) przypadki i warunki wypowiedzenia umowy z podmiotem zarządzającym środkami,

10) warunki, terminy, sposób, koszty i opłaty oraz skutki dla uprawnień 
uczestnika wynikające z dokonania wypłaty, wypłaty transferowej, przeniesienia 
środków między funduszami inwestycyjnymi oraz zwrotu,

11) wzór planu emerytalnego,

12) przypadki i warunki zmiany formy pracowniczego programu emerytalnego lub 
podmiotu zarządzającego środkami.

3. Zakładowa umowa emerytalna, w sytuacji gdy ustala realizację programu przez 
pracowniczy fundusz emerytalny, powinna określać również warunki utworzenia 
pracowniczego towarzystwa emerytalnego prowadzącego fundusz oraz warunki i 
zasady, o których mowa w ustawie o organizacji i funkcjonowaniu funduszy 
emerytalnych. Zakładowa umowa emerytalna ustalająca realizację programu w formie 
pracowniczego funduszu emerytalnego podlega dołączeniu do wniosku o wydanie 
zezwolenia na utworzenie pracowniczego towarzystwa emerytalnego, o którym mowa w 
ustawie o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, a w przypadku, o 
którym mowa w art. 10 ust. 3, podlega dołączeniu do wniosku o wydanie zezwolenia 
na objęcie lub nabycie akcji pracowniczego towarzystwa emerytalnego.

4. Zakładowa umowa emerytalna, w sytuacji gdy ustala realizację programu poprzez 
gromadzenie środków w funduszu inwestycyjnym lub w funduszach inwestycyjnych, 
powinna określać również zasady ponoszenia przez pracowników na rzecz funduszu 
opłat za zbywanie i odkupywanie jednostek uczestnictwa, o których mowa w ustawie 
o funduszach inwestycyjnych.

4a. W przypadkach i na warunkach określonych w zakładowej umowie emerytalnej 
uczestnik może dokonać zmiany funduszu poprzez przeniesienie środków do innego 
funduszu w ramach jednego pracowniczego programu emerytalnego. Przeniesienie 
środków nie jest dokonywane w trybie wypłaty transferowej.

5. Akwizycję pracowniczych programów emerytalnych na terenie zakładów pracy może 
prowadzić wyłącznie pracodawca.

Art. 15. [ Zawieranie zakładowej umowy emerytalnej ]

1. Zakładową umowę emerytalną zawiera pracodawca z reprezentacją pracowników.

2. W zakładzie pracy, w którym działa:

1) jedna związkowa organizacja zakładowa, pracodawca zawiera umowę z tą 
organizacją,

2) więcej niż jedna związkowa organizacja zakładowa, pracodawca zawiera wspólną 
umowę ze wszystkimi organizacjami związkowymi.

3. W razie niezawarcia umowy w terminie 6 miesięcy od przedstawienia propozycji 
programu zakładowej organizacji związkowej z powodu niemożności uzgodnienia 
przez strony jej treści, stosuje się odpowiednio przepisy ust. 4.

4. W sytuacji gdy w zakładzie nie ma organizacji związkowej, reprezentację 
pracowniczą wybiera, w trybie przez siebie ustalonym, ogólne zebranie załogi. 
Pracodawca zwołuje zebranie w sposób zwyczajowo przyjęty w zakładzie, nie 
później niż na 7 dni przed jego odbyciem. Uchwały podjęte przez zebranie są 
ważne bez względu na liczbę osób w nim uczestniczących, o ile było ono 
prawidłowo zwołane.

5. Spory ze stosunków prawnych powstałe pomiędzy stronami zakładowych umów 
emerytalnych rozstrzygają sądy powszechne właściwe dla siedziby pracodawcy.

Art. 15a. [ Umowa z podmiotem zarządzającym środkami ]

Umowa z podmiotem zarządzającym środkami powinna określać w szczególności:

1) warunki gromadzenia i zarządzania środkami, w tym koszty i opłaty obciążające 
pracodawcę i uczestnika,

2) przypadki i warunki wypowiedzenia umowy,

3) warunki dokonywania wypłaty, zwrotu i wypłaty transferowej.

Art. 16. [ Pracownicza umowa emerytalna ]

1. Pracownicza umowa emerytalna jest umową zawieraną po złożeniu przez 
pracownika pisemnej deklaracji dobrowolnego uczestnictwa w pracowniczym 
programie emerytalnym. Pracownicza umowa emerytalna jest sporządzana w formie 
pisemnej i zawiera:

1) oznaczenie stron umowy,

2) informacje zgodne z deklaracją, o której mowa w art. 17,

3) plan emerytalny.

2. Plan emerytalny określa:

1) formę pracowniczego programu emerytalnego wraz ze wskazaniem funduszu 
inwestycyjnego, zakładu ubezpieczeń, towarzystwa ubezpieczeń bądź pracowniczego 
funduszu emerytalnego, który będzie gromadził środki finansowe i zarządzał nimi 
na podstawie umowy z pracodawcą,

2) wysokość składki podstawowej,

3) minimalną wysokość możliwej do zadeklarowania miesięcznej składki dodatkowej 
oraz sposób jej deklarowania,

4) warunki, w zależności od formy programu:

a) umowy zawieranej z zakładem ubezpieczeń lub towarzystwem ubezpieczeń,

b) umowy zawieranej z funduszem inwestycyjnym,

c) statutu pracowniczego funduszu emerytalnego,

5) warunki wypłaty, wypłaty transferowej i zwrotu środków zgromadzonych na 
rachunku uczestnika, z podaniem, w zależności od formy programu, symulowanego 
planu wypłat według przewidywanych warunków, czasu gromadzenia środków, stopy 
rentowności i wielkości składek oraz kosztów i opłat związanych z prowadzeniem 
programu, a także wskazaniem ryzyka związanego z uczestnictwem w programie,

6) warunki zmiany lub wypowiedzenia pracowniczej umowy emerytalnej oraz ich 
konsekwencje, w tym finansowe,

7) informacje obejmujące:

a) prawa osoby uposażonej i spadkobierców na wypadek śmierci pracownika,

b) przypadki i konsekwencje likwidacji programu,

c) możliwość zadysponowania prawami do zgromadzonych środków,

d) skutki podatkowe wnoszenia składki.

3. Pracodawca obowiązany jest do informowania uczestników o zmianach stanu 
prawnego w zakresie, o którym mowa w ust. 2 pkt 7.

Art. 17. [ Deklaracja uczestnictwa pracownika w programie ]

1. W celu przystąpienia do pracowniczego programu emerytalnego pracownik lub 
osoba, o której mowa w art. 4 ust. 4, składa pracodawcy deklarację uczestnictwa 
w programie.

2. Deklaracja uczestnictwa pracownika w programie emerytalnym powinna zawierać:

1) wysokość deklarowanej składki dodatkowej oraz upoważnienie dla pracodawcy do 
jej naliczania, potrącania z wynagrodzenia oraz przelewania na rachunek 
pracownika prowadzony przez podmiot zarządzający środkami,

2) oświadczenie pracownika o znajomości warunków pracowniczej umowy emerytalnej 
i dobrowolności przystąpienia do pracowniczego programu emerytalnego na tych 
warunkach,

3) ewentualne rozrządzenie na wypadek śmierci pracownika,

4) oświadczenie pracownika, że nie utracił prawa do uczestnictwa w pracowniczych 
programach emerytalnych do dnia złożenia oświadczenia.

3. Pracodawca jest zobowiązany przyjąć deklarację i wydać uczestnikowi podpisaną 
przez siebie umowę, o ile osoba składająca deklarację spełnia warunki programu, 
lub zwrócić deklarację wraz z uzasadnieniem w ciągu jednego miesiąca od dnia jej 
złożenia, jeżeli zachodzą przesłanki określone w ustawie lub w zakładowej umowie 
emerytalnej do odmowy zawarcia pracowniczej umowy emerytalnej.

4. Do zawarcia umowy dochodzi z chwilą wydania uczestnikowi podpisanej przez 
pracodawcę umowy, nie później jednak niż z upływem terminu przewidzianego do 
zwrotu deklaracji.

5. W sprawach o zawarcie umów i o roszczenia ze stosunków prawnych między 
uczestnikami pracowniczych programów emerytalnych a pracodawcami orzekają sądy 
powszechne właściwe dla miejsca zamieszkania uczestnika.

Art. 18. [ Dobrowolne wnoszenie akcji pracodawcy ]

1. Zakładowa umowa emerytalna może przewidywać dobrowolne wnoszenie przez 
uczestników akcji pracodawcy do pracowniczego funduszu emerytalnego.

2. Do akcji nabytych od Skarbu Państwa, wnoszonych zgodnie z ust. 1, nie stosuje 
się zakazu zbywania akcji zawartego w przepisach o komercjalizacji i 
prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.

3. W pracowniczej umowie emerytalnej powinny być określone terminy i warunki 
wnoszenia akcji na rachunek w funduszu oraz warunki prowadzenia tych rachunków. 
Uczestnik w deklaracji, w sytuacji, o której mowa w tym artykule, deklaruje 
liczbę akcji pracodawcy, którą wniesie na swój rachunek, wynikającą z zakładowej 
umowy emerytalnej.

Art. 19. [ Złożenie zakładowi ubezpieczeń oświadczenia woli ]

1. Uczestnik, za pośrednictwem pracodawcy, składa oświadczenia woli w sprawach 
objętych pracowniczym programem emerytalnym dotyczące ubezpieczenia, 
uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym bądź członkostwa w pracowniczym funduszu 
emerytalnym zakładowi ubezpieczeń, towarzystwu ubezpieczeń, funduszowi 
inwestycyjnemu lub pracowniczemu funduszowi emerytalnemu.

2. Przepis ust. 1 stosuje się po ustaniu zatrudnienia, chyba że nastąpiło 
przejęcie zarządzania pracowniczym funduszem emerytalnym przez inne pracownicze 
towarzystwo emerytalne, połączenie albo podział towarzystw, a pracodawca nie 
jest akcjonariuszem towarzystwa, natomiast wskazano akcjonariusza przejmującego 
obowiązki dotychczasowego pracodawcy. W przypadku połączenia, podziału, zbycia 
przedsiębiorstwa bądź jego zorganizowanej części i zmiany tym samym pracodawcy, 
uczestnik pracowniczego programu emerytalnego składa oświadczenia woli za 
pośrednictwem nowego pracodawcy.

3. W sprawach dotyczących pracowniczego programu emerytalnego pracodawca nie 
może być pełnomocnikiem uczestnika.

Art. 20. [ Skuteczność umów ]

1. Umowa o wspólnym międzyzakładowym programie emerytalnym, zakładowa umowa 
emerytalna, pracownicze umowy emerytalne, umowy z zakładami i towarzystwami 
ubezpieczeń oraz umowy z funduszami inwestycyjnymi stają się skuteczne nie 
wcześniej niż z dniem rejestracji przez organ nadzoru. 

2. Do zmiany zakładowej umowy emerytalnej stosuje się przepisy art. 15.

3. Zmiany zakładowej umowy emerytalnej, które powodowałyby wzrost obciążeń 
finansowych uczestników lub pogarszały warunki dysponowania środkami, mogą 
wchodzić w życie nie wcześniej niż po wpisie do rejestru i w 5 miesięcy od dnia 
wysłania uczestnikom pisemnego zawiadomienia o zmianie.

Art. 21. [ Nie spełnianie warunków pracowniczego programu emerytalnego ]

W przypadku gdy uczestnik pracowniczego programu emerytalnego przestał spełniać 
jego warunki, a w szczególności gdy ustało jego zatrudnienie u pracodawcy 
prowadzącego program emerytalny, do czasu wypłaty lub wypłaty transferowej 
środki pozostają na jego rachunku.

Art. 22. [ Finansowanie składek ]

1. Składkę podstawową finansuje pracodawca, a składkę dodatkową uczestnik.

2. Wysokość składki podstawowej określa się procentowo od wynagrodzenia 
uczestnika.

3. Pracownik może zadeklarować składkę dodatkową. Wysokość składki dodatkowej 
określa się kwotowo lub procentowo od wynagrodzenia uczestnika.

4. Składka podstawowa nie może być wyższa niż 7% wynagrodzenia uczestnika.

5. Wysokość składki podstawowej określa zakładowa umowa emerytalna, a wysokość 
składki dodatkowej – pracownik w deklaracji uczestnictwa w pracowniczym 
programie emerytalnym.

6. Składka podstawowa nie jest wliczana do wynagrodzenia stanowiącego podstawę 
ustalenia obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne.

7. Uczestnik może zmienić wysokość składki dodatkowej, ze skutkiem na 
przyszłość, w formie zmiany deklaracji uczestnictwa w pracowniczym programie 
emerytalnym.

8. Pracodawca jest obowiązany do terminowego i prawidłowego:

1) naliczania i odprowadzania składek podstawowych,

2) naliczania, potrącania i odprowadzania składek dodatkowych.

9. Składki są odprowadzane na indywidualne rachunki uczestników prowadzone przez 
podmiot zarządzający środkami.

10. Składki dodatkowe są potrącane z wynagrodzenia uczestnika otrzymywanego u 
pracodawcy prowadzącego pracowniczy program emerytalny po opodatkowaniu.

11. Składkę dodatkową za dany miesiąc potrąca się z wynagrodzenia za ten 
miesiąc, chyba że zakładowa umowa emerytalna stanowi inaczej.

12. Pracodawca nalicza i pobiera składki:

1) w odniesieniu do składników wynagrodzenia należnych za okresy nie dłuższe niż 
miesiąc – w terminie wypłaty tych składników obowiązującym u pracodawcy, i 
odprowadza je w okresach miesięcznych,

2) w odniesieniu do składników należnych za okresy dłuższe niż miesiąc – w 
terminie wypłaty tych składników, i odprowadza je również w tym terminie.

Art. 23. (skreślony). 

Art. 24. (skreślony). 

Art. 25. [ Odpowiedzialność pracodawcy wobec uczestników ]

1. Pracodawca w zakresie zawierania pracowniczych umów emerytalnych, umów z 
funduszami inwestycyjnymi, zakładami albo towarzystwami ubezpieczeń bądź 
pracowniczymi funduszami emerytalnymi działa we własnym imieniu i na rachunek 
odpowiednio: zakładów bądź towarzystw ubezpieczeń, pracowniczych funduszy 
emerytalnych, funduszy inwestycyjnych lub pracowników.

2. Pracodawca ponosi wobec uczestników odpowiedzialność z tytułu niewykonania 
lub nienależytego wykonania swoich obowiązków zgodnie z zakładową umową 
emerytalną oraz z tytułu terminowości i poprawności naliczania, potrącania i 
odprowadzania składek na rachunki pracowników.
Rozdział 4 - Zasady wypłat i likwidacja pracowniczych programów emerytalnych
Art. 26. [ Wypłata środków ]

1. Wypłata środków zgromadzonych w ramach pracowniczego programu emerytalnego 
następuje wyłącznie w następujących okolicznościach:

1) na wniosek uczestnika po osiągnięciu przez niego wieku 60 lat albo 
wcześniejszym uzyskaniu uprawnień emerytalnych lub w razie orzeczenia właściwego 
organu o uzyskaniu uprawnień do świadczenia rentowego z tytułu niezdolności do 
pracy,

2) w razie niewystąpienia uczestnika z żądaniem wypłaty środków przed 
ukończeniem przez niego 70 lat, po osiągnięciu tego wieku,

3) w razie likwidacji pracowniczego towarzystwa lub funduszu emerytalnego, o ile 
nie nastąpi wypłata transferowa bądź przejęcie funduszu przez inne towarzystwo 
emerytalne,

4) w razie likwidacji funduszu inwestycyjnego, o ile nie nastąpi wypłata 
transferowa lub przeniesienie środków do innego funduszu zarządzanego przez to 
samo towarzystwo,

5) w razie likwidacji zakładu lub towarzystwa ubezpieczeń, o ile nie nastąpi 
wypłata transferowa lub przelew praw (cesja) z umowy pracodawcy z zakładem bądź 
towarzystwem ubezpieczeń na rzecz innego zakładu lub towarzystwa 
ubezpieczeniowego,

6) w wypadku śmierci uczestnika – na rzecz osoby uposażonej lub spadkobierców.

2. Wypłaty mogą być, w zależności od żądania uczestnika, dokonywane jednorazowo 
bądź ratalnie, w gotówce lub przelewem na wskazany przez uczestnika rachunek, w 
tym również na rachunek w zakładzie ubezpieczeń lub towarzystwie ubezpieczeń 
wzajemnych, pod warunkiem że nie jest on prowadzony w ramach pracowniczego 
programu emerytalnego. Wypłaty jednorazowe muszą być dokonane w terminie nie 
dłuższym niż 3 miesiące od dnia zgłoszenia żądania, a w przypadku wypłat 
ratalnych pierwsza rata jest płatna w terminie nie dłuższym niż 1 miesiąc od 
dnia zgłoszenia żądania, chyba że uczestnik zażąda wypłaty w terminie 
późniejszym.

3. Wypłata bez wniosku uczestnika następuje, w razie ukończenia przez niego 70 
lat, jednorazowo, w terminie 3 miesięcy od tej daty.

4. Wypłata skutkuje utratę prawa do udziału w pracowniczych programach 
emerytalnych w przyszłości, poza sytuacją wskazaną w ust. 1 pkt 3–5.

5. Wypłata nie może nastąpić w sytuacji określonej w art. 5 ust. 3, jeżeli po 
jej dokonaniu pracownik pozostawałby uczestnikiem innego programu emerytalnego. 
W takim przypadku można dokonać wyłącznie wypłaty transferowej.

Art. 27. [ Terminy i warunki wypłat ratalnych ]

1. Statut pracowniczego funduszu emerytalnego, umowa z funduszem inwestycyjnym 
albo umowa z zakładem bądź towarzystwem ubezpieczeń powinna określać, zgodnie z 
ustaleniami zakładowej umowy emerytalnej, terminy i warunki wypłat ratalnych, 
jednak z zapewnieniem możliwości wypowiedzenia i jednorazowej wypłaty w terminie 
nie dłuższym niż 3 miesiące oraz przelewu praw do środków (cesji) na rzecz osób 
trzecich z jednoczesną dopuszczalnością ich zablokowania na czas oznaczony.

2. W zakresie nieuregulowanym w ustawie zasady obliczania i wypłat środków 
zgromadzonych na rachunkach w pracowniczym funduszu emerytalnym regulują 
przepisy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, na rachunkach w 
funduszach inwestycyjnych – przepisy o funduszach inwestycyjnych, a na 
rachunkach towarzystw bądź zakładów ubezpieczeń – przepisy o działalności 
ubezpieczeniowej. Szczegółowe zasady określają odpowiednio statuty, ogólne 
warunki ubezpieczenia lub regulaminy.

3. Do wypłat dokonywanych na warunkach ustawy nie stosuje się ograniczeń 
zawartych w ustawie z dnia 18 grudnia 1998 r. – Prawo dewizowe (Dz. U. Nr 160, 
poz. 1063, z 1999 r. Nr 83, poz. 931 i z 2000 r. Nr 103, poz. 1099), dotyczących 
transferu za granicę wartości dewizowych oraz sprzedaży przez banki za krajowe 
środki płatnicze osobom zagranicznym zagranicznych środków płatniczych.

Art. 28. [ Wypłata transferowa ]

1. Wypłata transferowa jest dokonywana do innego pracowniczego programu 
emerytalnego na podstawie dyspozycji pracownika po ustaniu uczestnictwa w 
dotychczasowym programie i przystąpieniu do nowego na skutek zmiany pracodawcy, 
wypowiedzenia udziału w programie przez pracownika bądź likwidacji pracowniczego 
programu emerytalnego, a także zmiany formy pracowniczego programu emerytalnego 
lub podmiotu nim zarządzającego.

2. Zakładowa umowa emerytalna powinna przewidywać terminy i sposób przyjęcia 
nowego uczestnika, który zamierza dokonać wypłaty transferowej i uczestniczyć w 
pracowniczym programie emerytalnym po zmianie pracodawcy, jeżeli spełnia on 
warunki zawarte w umowie.

3. Umowy z zakładem albo towarzystwem ubezpieczeń, umowy z funduszem 
inwestycyjnym oraz statuty pracowniczych funduszy emerytalnych powinny określać 
terminy, warunki i zapewniać przyjmowanie wpłat transferowych oraz przyjmowanie 
uczestników zamierzających kontynuować udział w pracowniczym programie 
emerytalnym.

Art. 29. [ Zwrot środków zgromadzonych w programie ]

1. Zwrot środków zgromadzonych w programie następuje w razie wypowiedzenia umowy 
przez uczestnika w związku z likwidacją programu w przypadku, o którym mowa w 
art. 34 ust. 1 pkt 4, jeżeli nie zachodzą przesłanki do wypłaty bądź wypłaty 
transferowej.

2. Podmiot zarządzający środkami zapewnia ich zwrot w terminie upływu okresu 
wypowiedzenia według dyspozycji pracownika zawartej w wypowiedzeniu.

3. (skreślony).

Art. 30. [ Wypłata, wypłata transferowa lub zwrot środków zgromadzonych w 
funduszu inwestycyjnym ]

Wypłata, wypłata transferowa lub zwrot środków zgromadzonych w funduszu 
inwestycyjnym w wyniku realizacji pracowniczego programu emerytalnego następuje 
w formie pieniężnej, po odkupieniu przez ten fundusz jednostek uczestnictwa 
znajdujących się na rachunku uczestnika.

Art. 31. [ Wypowiedzenie pracowniczej umowy emerytalnej ]

1. Uczestnik może dokonać w każdym czasie wypowiedzenia pracowniczej umowy 
emerytalnej składanego pracodawcy w formie pisemnej, przy czym okres 
wypowiedzenia przewidziany umową zakładową nie może być krótszy niż 1 miesiąc i 
dłuższy niż 3 miesiące.

2. W razie wypowiedzenia umowy, środki dotychczas zgromadzone na rachunku 
uczestnika pozostają na tym rachunku do czasu ich wypłaty zgodnie z 
postanowieniami zakładowej umowy emerytalnej, z wyjątkiem wypłaty transferowej 
do innego pracowniczego programu emerytalnego, która następuje na wniosek 
uczestnika.

3. (skreślony).

4. (skreślony).

Art. 32. [ Rozrządzenia środkami zgromadzonymi na rachunku ]

1. W deklaracji uczestnik pracowniczego programu emerytalnego może dokonać 
rozrządzenia środkami zgromadzonymi na jego rachunku w ramach pracowniczego 
programu emerytalnego poprzez wskazanie osoby uposażonej do odbioru świadczenia 
na wypadek jego śmierci. Uczestnik może rozrządzenie zmienić lub odwołać w 
każdej chwili.

2. W przypadku braku rozrządzenia na wypadek śmierci, uprawnieni są spadkobiercy 
na zasadach ogólnych. Wypłata na ich rzecz powinna nastąpić w terminie 1 
miesiąca od dnia przedłożenia stwierdzenia nabycia spadku ze wskazaniem przez 
spadkobierców osoby uprawnionej do odbioru wypłaty.

Art. 33. [ Środki nie podlegające egzekucji sądowej i administracyjnej ]

Środki zgromadzone w ramach pracowniczego programu emerytalnego ze składki 
podstawowej nie podlegają egzekucji sądowej i administracyjnej, chyba że powstał 
obowiązek ich zwrotu albo wypłaty i wtedy podlegają egzekucji od dnia 
wymagalności. Ograniczenia powyższe nie mają zastosowania do egzekucji mającej 
na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów.

Art. 34. [ Likwidacja pracowniczego programu emerytalnego ]

1. Likwidacja pracowniczego programu emerytalnego może nastąpić w przypadku:

1) likwidacji bądź upadłości pracodawcy,

2) likwidacji lub upadłości zakładu albo towarzystwa ubezpieczeń,

3) likwidacji wszystkich funduszy inwestycyjnych, w których gromadzone były 
składki w ramach pracowniczego programu emerytalnego,

3a) likwidacji pracowniczego funduszu emerytalnego,

4) spadku wartości środków wniesionych w ramach programu poniżej kwoty ustalonej 
w umowie z zakładem albo towarzystwem ubezpieczeń, funduszem inwestycyjnym bądź 
w statucie funduszu emerytalnego,

5) wykreślenia programu z rejestru.

1a. Jeżeli umowy, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 2, zostały zawarte przez 
pracodawcę z różnymi funduszami inwestycyjnymi zarządzanymi przez to samo 
towarzystwo funduszy inwestycyjnych, to likwidacja pracowniczego programu 
emerytalnego może nastąpić tylko w przypadku likwidacji tych wszystkich 
funduszy.

2. Umowy z podmiotami zarządzającymi środkami powinny zapewniać w przypadku 
likwidacji programu utrzymanie środków na rachunkach uczestników do czasu ich 
wypłaty, wypłaty transferowej lub zwrotu.

3 Pracodawca w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2–3a, ma obowiązek zapewnić 
zawarcie umowy z nowym towarzystwem, zakładem ubezpieczeń lub funduszem 
inwestycyjnym albo wnoszenia składek pracowników do innego istniejącego 
pracowniczego funduszu emerytalnego i zaproponować zmianę zakładowej umowy 
emerytalnej w niezbędnym zakresie.

3a. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio w przypadku, o którym mowa w ust. 1a.

3b. Jeżeli umowy, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 2, zostały zawarte przez 
pracodawcę z różnymi funduszami inwestycyjnymi zarządzanymi przez to samo 
towarzystwo funduszy inwestycyjnych, to w przypadku likwidacji jednego z 
funduszy pracodawca ma obowiązek zapewnić zawarcie umowy o wnoszeniu składek 
pracowników do innego z tych funduszy.

4. Decyzję o likwidacji pracowniczego programu emerytalnego pracodawca przesyła 
uczestnikom z podaniem terminu, od którego zaprzestaje naliczania i poboru 
składek, oraz przyczyn likwidacji ze wskazaniem czynności, które podjął zgodnie 
z postanowieniami tej ustawy i ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy 
emerytalnych.
Rozdział 5 - Rejestracja pracowniczych programów emerytalnych
Art. 35. [ Wniosek o wpis pracowniczego programu emerytalnego ]

1. Do powstania pracowniczego programu emerytalnego konieczne jest zawarcie 
zakładowej umowy emerytalnej, a następnie zawarcie umowy z funduszem 
inwestycyjnym, zakładem ubezpieczeń lub towarzystwem ubezpieczeń wzajemnych bądź 
powstanie towarzystwa emerytalnego i pracowniczego funduszu emerytalnego, z 
zastrzeżeniem art. 10 ust. 3, wpis do rejestru prowadzonego przez organ nadzoru.


2. Wniosek pracodawcy o wpis pracowniczego programu emerytalnego do rejestru 
powinien być złożony przez pracodawcę niezwłocznie oraz zawierać dane 
pracodawcy: nazwę (firmę), siedzibę, numer REGON, adres do korespondencji wraz z 
dokumentami źródłowymi potwierdzającymi te dane i w załączeniu: umowę z zakładem 
lub towarzystwem ubezpieczeń, umowę z funduszem inwestycyjnym lub statut 
funduszu pracowniczego, umowę o wspólnym międzyzakładowym programie emerytalnym, 
zakładową umowę emerytalną, wzór pracowniczej umowy emerytalnej, informacje o 
stanie zatrudnienia, umocowaniu reprezentacji pracowników do zawarcia umowy oraz 
zaświadczenia o braku zaległości w opłacaniu składek na obowiązkowe 
ubezpieczenia społeczne i braku zaległości podatkowych.

Art. 36. [ Zakres wpisu ]

1. Wpis pracowniczego programu emerytalnego do rejestru powinien obejmować:

1) zawarte we wniosku dane dotyczące pracodawcy,

2) informację, czy program jest wspólny, czy też nie,

3) formę programu emerytalnego oraz dane zakładu ubezpieczeń, towarzystwa 
ubezpieczeń, funduszu inwestycyjnego lub pracowniczego funduszu emerytalnego, 
który będzie zarządzać gromadzonymi środkami,

4) warunki uczestnictwa w programie zawarte w zakładowej umowie emerytalnej.

2. Pracodawca ma obowiązek zgłosić do rejestru wszelkie zmiany powyższych danych 
w terminie 2 tygodni od dnia ich wystąpienia.

3. Zmiana zakładowej umowy emerytalnej może obowiązywać nie wcześniej niż od 
dnia wpisu do rejestru przez organ nadzoru zmian, o których mowa w ust. 2.

Art. 37. [ Rozpatrzenie wniosku o wpis programu ]

1. Organ nadzoru jest obowiązany rozpatrzyć wniosek o wpis programu do rejestru 
w terminie 1 miesiąca od dnia jego złożenia.

2. Jeżeli wniosek nie spełnia warunków wynikających z przepisów niniejszej 
ustawy. Organ nadzoru jest zobowiązany w terminie 1 miesiąca wezwać pracodawcę 
do usunięcia nieprawidłowości, wyznaczając w tym celu odpowiedni termin nie 
krótszy niż trzy tygodnie.

Art. 38. [ Odmowa rejestracji pracowniczego programu emerytalnego ]

Organ nadzoru może odmówić rejestracji pracowniczego programu emerytalnego 
wyłącznie w przypadku, o którym mowa w art. 37 ust. 2.

Art. 39. [ Nadzór nad pracowniczymi programami emerytalnymi ]

1. Organ nadzoru sprawuje nadzór nad pracowniczymi programami emerytalnymi w 
zakresie ich zgodności z prawem.

2. Organ nadzoru jest uprawniony w szczególności do żądania od pracodawcy 
prowadzącego pracowniczy program emerytalny wszystkich informacji, dokumentów i 
wyjaśnień związanych z prowadzeniem tego programu.

3. W razie stwierdzenia nieprawidłowości w prowadzeniu programu organ nadzoru 
powiadamia o nich pracodawcę prowadzącego program i wyznacza termin do ich 
usunięcia.

4. W razie nieusunięcia nieprawidłowości w wyznaczonym terminie, organ 
nadzoru może nałożyć na pracodawcę prowadzącego program karę pieniężną w 
wysokości do 500 000 złotych.

5. W sprawach nieuregulowanych niniejszą ustawą kompetencje organ nadzoru 
reguluje ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.

Art. 40. [ Stosowanie K.p.a. ]

1. Do postępowania przed organem nadzoru stosuje się Kodeks postępowania 
administracyjnego. Rejestracja, odmowa rejestracji programu lub zmian oraz 
wykreślenie programu z rejestru następuje w drodze decyzji administracyjnej.

2. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze 
rozporządzenia, szczegółowe zasady prowadzenia rejestru programów emerytalnych 
oraz terminy i tryb wydawania wypisów z rejestru.

3. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze 
rozporządzenia, zasady sporządzania symulowanego planu wypłat, o którym mowa w 
art. 16 ust. 2 pkt 5.
Rozdział 6 - Przepisy karne
Art. 41. [ Nieuprawnione użycie określeń ]

1. Kto, nie będąc do tego uprawniony, używa w nazwie (firmie) lub do określenia 
prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej albo w reklamie określeń, o 
których mowa w art. 8,

podlega grzywnie do 1 000 000 zł lub karze pozbawienia wolności do lat 5.

2. Tej samej karze podlega, kto dopuszcza się czynu określonego w ust. 1 
działając w imieniu osoby prawnej.
Rozdział 7 - Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe
Art. 42–44. (pominięte).

Art. 45. [ Charakter czynności pracodawcy ]

1. (skreślony).

2. (skreślony).

3. Czynności pracodawcy związane z zawarciem i realizacją zakładowej umowy 
emerytalnej, poborem składek, zwrotem i wypłacaniem środków nie stanowią 
czynności pośrednictwa ubezpieczeniowego w rozumieniu ustawy o działalności 
ubezpieczeniowej.

Art. 45a. [ Forma pracowniczego funduszu emerytalnego ]

W przypadku gdy pracodawca i reprezentacja pracowników zamierzają nadać 
pracowniczemu programowi emerytalnemu formę pracowniczego funduszu emerytalnego, 
zakładowa umowa emerytalna może być zawarta począwszy od dnia 1 stycznia 1999 
r.; dotyczy to również umowy o wspólnym międzyzakładowym programie emerytalnym.

Art. 45b. [ Dostosowanie istniejących umów do warunków ustawy ]

1. Pracodawcy prowadzący dla pracowników grupowe ubezpieczenia na życie związane 
z funduszem inwestycyjnym lub inną formę grupowego gromadzenia środków na cele 
emerytalne, korzystający na mocy odrębnych przepisów z prawa do odliczania 
poniesionych wydatków od podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne, 
mogą dostosować istniejące umowy do warunków ustawy i utworzyć pracowniczy 
program emerytalny.

2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, pracownik może zdecydować o 
kontynuowaniu gromadzenia środków w ramach pracowniczego programu emerytalnego.

3. W przypadku, o którym mowa w ust. 2:

1) środki zgromadzone przed przystąpieniem pracownika do pracowniczego programu 
emerytalnego traktowane są jak środki pochodzące ze składki podstawowej w 
rozumieniu niniejszej ustawy i nie są wliczane do podstawy wymiaru składki na 
ubezpieczenia społeczne,

2) pracodawca nie jest zobowiązany do zwrotu kwot z tytułu dokonanych odliczeń 
na ubezpieczenia społeczne.

Art. 45c. [ Odpowiednie stosowanie przepisów ]

1. Przepisy art. 45b stosuje się odpowiednio, jeżeli pracodawca i reprezentacja 
pracowników zrezygnowali z grupowego ubezpieczenia na życie związanego z 
funduszem inwestycyjnym lub z innej formy grupowego gromadzenia środków na cele 
emerytalne oraz nadali pracowniczemu programowi emerytalnemu inną formę niż 
dotychczasowa.

2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, zakład ubezpieczeń, towarzystwo 
ubezpieczeń lub fundusz inwestycyjny są obowiązane, na podstawie dyspozycji 
pracownika, przekazać te środki na jego rachunek prowadzony w ramach 
pracowniczego programu emerytalnego.

Art. 46. [ Wejście w życie ]

Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 kwietnia 1999 r., z wyjątkiem:

1) art. 45a, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1999 r.,

2) art. 3–6, art. 7 ust. 1 pkt 1 oraz ust. 3, art. 9–11, 13, 14 ust. 1–3 i 5, 
art. 15, 18, 27, 28 i 34 w zakresie dotyczącym pracowniczych programów 
emerytalnych w formie pracowniczego funduszu emerytalnego, które wchodzą w życie 
z dniem 1 stycznia 1999 r.