Prawo

USTAWA

o ochronie roszczeń pracowniczych
w razie niewypłacalności pracodawcy

z dnia 29 grudnia 1993 r.

Dz. U. z 2002r. Nr 9 poz. 85

(Dziennik Ustaw z dnia 7 lutego 2002 r.)

Rozdział 1 Przepisy ogólne

Art. 1. [ Zakres przedmiotowy ]

Ustawa reguluje zasady i zakres ochrony roszczeń pracowniczych w razie 
niemożności ich zaspokojenia z powodu niewypłacalności pracodawcy.

Art. 2. [ Definicja pracodawcy ]

1. Pracodawcą, w rozumieniu ustawy, jest osoba fizyczna lub jednostka 
organizacyjna zatrudniająca pracowników w związku z prowadzoną działalnością 
gospodarczą, z wyjątkiem zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych 
jednostek budżetowych.

2. Przepisy ustawy stosuje się do pracodawcy będącego osobą fizyczną, a także do 
pracodawcy będącego jednostką organizacyjną, jeżeli odrębne przepisy nie 
wyłączają możliwości ogłoszenia jego upadłości i przewidują możliwość jego 
likwidacji.

Art. 3. [ Niewypłacalność pracodawcy ]

1. Niewypłacalność pracodawcy, w rozumieniu ustawy, zachodzi, gdy na podstawie 
Prawa upadłościowego:

1) ogłoszono upadłość pracodawcy,

2) odrzucono wniosek o ogłoszenie upadłości pracodawcy z powodu niezłożenia 
przez jego wierzyciela zaliczki na koszty postępowania,

3) oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości pracodawcy, ponieważ jego majątek 
oczywiście nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania,

4) umorzono postępowanie upadłościowe, ponieważ:

a) majątek masy nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania,

b) wierzyciel, na którego wniosek upadłość była ogłoszona, nie złożył zaliczki 
na koszty postępowania, a zachodzi brak płynnych funduszów na te koszty.

2. Niewypłacalność pracodawcy, w rozumieniu ustawy, zachodzi także w razie 
niezaspokajania roszczeń pracowniczych z powodu braku środków finansowych:

1) w okolicznościach stanowiących, zgodnie z przepisami o działalności 
gospodarczej, podstawę do:

a) wykreślenia z ewidencji działalności gospodarczej wpisu o podjęciu takiej 
działalności przez osobę fizyczną,

b) cofnięcia koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej,

2) przez pracodawcę, wobec którego, na podstawie odrębnych przepisów, jest 
prowadzone postępowanie likwidacyjne,

3) w przypadku faktycznego zaprzestania działalności przez pracodawcę.

2a. Za dzień wystąpienia niewypłacalności pracodawcy uważa się datę 
postanowienia sądu o ogłoszeniu upadłości, dzień uprawomocnienia się orzeczenia 
sądowego wydanego w okolicznościach określonych w ust. 1 pkt 2–4, dzień, w 
którym wystąpiły okoliczności określone w ust. 2 pkt 1 lub 3, albo dzień 
wszczęcia postępowania likwidacyjnego, o którym mowa w ust. 2 pkt 2.

3. Minister właściwy do spraw pracy, w porozumieniu z ministrem właściwym do 
spraw finansów publicznych, może rozszerzyć, w drodze rozporządzenia, stosowanie 
ustawy na inne wypadki niewypłacalności pracodawcy.

Art. 4. (skreślony).

Art. 5. [ Zakres podmiotowy ]

1. Przepisy ustawy stosuje się do pracowników niewypłacalnego pracodawcy, jego 
byłych pracowników oraz członków rodziny zmarłego pracownika lub byłego 
pracownika uprawnionych do renty rodzinnej.

2. Przepisy ustawy dotyczące pracowników stosuje się odpowiednio do osób, które 
wykonują pracę zarobkową na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli z tego 
tytułu podlegają obowiązkowi ubezpieczenia społecznego.

3. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się do małżonka pracodawcy, a także jego 
krewnych i powinowatych.

4. Krewnymi i powinowatymi, w rozumieniu ust. 3, są dzieci własne, dzieci 
drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodzeństwo, rodzice, macocha i 
ojczym, osoby przysposabiające, wnuki, dziadkowie, zięciowie i synowe, bratowe, 
szwagierki i szwagrowie.

Rozdział 2 - Zakres oraz tryb realizacji roszczeń zaspokajanych przez Fundusz Gwarantowanych 
Świadczeń Pracowniczych

Art. 6. [ Zaspokajanie roszczeń pracowniczych ]

1. W razie niewypłacalności pracodawcy niezaspokojone roszczenia pracownicze 
podlegają zaspokojeniu ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń 
Pracowniczych, powołanego na podstawie art. 12, zwanego dalej „Funduszem”.

2. Zaspokojeniu ze środków Funduszu podlegają należności główne z tytułu:

1) jednorazowego odszkodowania pieniężnego przysługującego na podstawie 
przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych 
pracownikowi albo członkom rodziny zmarłego pracownika,

2) wynagrodzenia za pracę,

3) przysługującego pracownikowi na podstawie powszechnie obowiązujących 
przepisów prawa pracy:

a) wynagrodzenia za czas niezawinionego przez pracownika przestoju,

b) wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy, wynagrodzenia, o którym mowa w 
art. 92 Kodeksu pracy, oraz wynagrodzenia za czas innej usprawiedliwionej 
nieobecności w pracy,

c) świadczenia wyrównawczego przysługującego na podstawie przepisów o 
świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,

d) zasiłku chorobowego finansowanego ze środków na wynagrodzenia,

e) wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego,

f) ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy należny za rok kalendarzowy, w 
którym ustał stosunek pracy,

g) odszkodowania, o którym mowa w art. 361 § 1 Kodeksu pracy,

h) odprawy pieniężnej przysługującej w razie rozwiązania stosunku pracy z 
przyczyn dotyczących pracodawcy,

i) odszkodowania, o którym mowa w art. 7a ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o 
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn 
dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r. Nr 
4, poz. 19, Nr 10, poz. 59 i Nr 51, poz. 298, z 1991 r. Nr 83, poz. 372, Nr 106, 
poz. 457 i Nr 113, poz. 491, z 1992 r. Nr 21, poz. 84, z 1994 r. Nr 1, poz. 1, z 
1996 r. Nr 24, poz. 110 oraz z 2000 r. Nr 12, poz. 136),

4) składki na ubezpieczenia społeczne należne od pracodawców, o których mowa w 
ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. 
U. Nr 137, poz. 887 i Nr 162, poz. 1118 i 1126, z 1999 r. Nr 26, poz. 228, Nr 
60, poz. 636, Nr 72, poz. 802, Nr 78, poz. 875 i Nr 110, poz. 1256, z 2000 r. Nr 
9, poz. 118, Nr 95, poz. 1041, Nr 104, poz. 1104 i Nr 119, poz. 1249 oraz z 2001 
r. Nr 8, poz. 64, Nr 27, poz. 298, Nr 39, poz. 459, Nr 72, poz. 748, Nr 100, 
poz. 1080, Nr 110, poz. 1189, Nr 111, poz. 1194, Nr 130, poz. 1452 i Nr 154, 
poz. 1792).

3. Świadczenie wymienione w ust. 2 pkt 1 podlega zaspokojeniu, jeżeli 
uprawnienie do tego świadczenia powstało w okresie 3 miesięcy poprzedzających 
dzień wystąpienia niewypłacalności pracodawcy albo w okresie poprzedzającym 
ustanie stosunku pracy przypadającym w czasie nie dłuższym niż 9 miesięcy 
poprzedzających dzień wystąpienia niewypłacalności pracodawcy lub następujących 
po tym dniu.

4. Świadczenia wymienione w ust. 2 pkt 2 i pkt 3 lit. a)–d) oraz pkt 4 podlegają 
zaspokojeniu za okres nie dłuższy niż 3 miesiące poprzedzające dzień wystąpienia 
niewypłacalności pracodawcy albo za okres nie dłuższy niż 3 miesiące 
poprzedzające ustanie stosunku pracy, jeżeli ustanie stosunku pracy przypada w 
czasie nie dłuższym niż 6 miesięcy poprzedzających dzień wystąpienia 
niewypłacalności pracodawcy lub w czasie nie dłuższym niż 9 miesięcy 
następujących po tym dniu.

5. Świadczenie wymienione w ust. 2 pkt 3 lit. e) podlega zaspokojeniu, jeżeli 
urlop wypoczynkowy został wykorzystany przez pracownika w okresie nie dłuższym 
niż 9 miesięcy poprzedzających dzień wystąpienia niewypłacalności pracodawcy lub 
w okresie nie dłuższym niż 9 miesięcy poprzedzających ustanie stosunku pracy, 
jeżeli okres ten przypada po dniu wystąpienia niewypłacalności pracodawcy.

6. Świadczenia wymienione w ust. 2 pkt 3 lit. f)–i) podlegają zaspokojeniu, 
jeżeli ustanie stosunku pracy nastąpiło w okresie nie dłuższym niż 9 miesięcy 
poprzedzających dzień wystąpienia niewypłacalności pracodawcy lub w okresie nie 
dłuższym niż 9 miesięcy następujących po tym dniu.

7. Świadczenia, o których mowa w ust. 2, podlegają zaspokojeniu także w 
przypadku, gdy uprawnienie do tych świadczeń powstanie w dniu wystąpienia 
niewypłacalności pracodawcy lub w dniu ustania stosunku pracy.

Art. 6a. [ Granice zaspokojenia należności ]

1. Świadczenie, o którym mowa w art. 6 ust. 2 pkt 1, podlega zaspokojeniu z 
Funduszu w pełnej wysokości.

2. Przy wypłacie należności z tytułu świadczeń określonych w art. 6 ust. 2 pkt 2 
i pkt 3 lit. a)–e) – ich łączna kwota za okres jednego miesiąca nie może 
przekraczać przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, z poprzedniego kwartału od 
dnia jego ogłoszenia przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku 
Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” ogłaszanego na podstawie 
art. 20 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z 
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118, z 1999 r. Nr 38, 
poz. 360, Nr 70, poz. 774, Nr 72, poz. 801 i 802 i Nr 106, poz. 1215, z 2000 r. 
Nr 2, poz. 26, Nr 9, poz. 118, Nr 19, poz. 238, Nr 56, poz. 678 i Nr 84, poz. 
948 oraz z 2001 r. Nr 8, poz. 64, Nr 27, poz. 298, Nr 85, poz. 924, Nr 89, poz. 
968, Nr 111, poz. 1194 i Nr 154, poz. 1792), z zastrzeżeniem ust. 2a.

2a. W przypadku gdy wynagrodzenie należne pracownikowi przekracza kwotę, o 
której mowa w ust. 2, przy obliczaniu należności z tego tytułu uwzględnia się 
również kwotę składki na ubezpieczenia społeczne, finansowanej ze środków 
pracownika, od różnicy pomiędzy wynagrodzeniem należnym pracownikowi a 
wysokością przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, o którym mowa w ust. 2.

3. Wypłata należności z tytułu świadczenia określonego w art. 6 ust. 2 pkt 3 
lit. f) nie może przekraczać kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, o 
którym mowa w ust. 2.

4. Wypłata należności z tytułu świadczeń określonych w art. 6 ust. 2 pkt 3 lit. 
g)–i) nie może przekraczać dla każdej z tych należności kwoty przeciętnego 
miesięcznego wynagrodzenia, o którym mowa w ust. 2, lub jego wielokrotności, w 
przypadku gdy wymiar danego świadczenia stanowi wielokrotność wynagrodzenia 
stanowiącego podstawę do jego ustalenia.

Art. 6b. [ Delegacja ]

Minister właściwy do spraw pracy, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw 
finansów publicznych może rozszerzyć, w drodze rozporządzenia, zakres świadczeń 
pracowniczych podlegających zaspokojeniu ze środków Funduszu oraz wydłużyć 
okres, za który wypłaca się świadczenia z Funduszu, a także podnieść maksymalną 
wysokość tych świadczeń.

Art. 7. [ Wykazy roszczeń ]

1. W ciągu jednego miesiąca od dnia wystąpienia niewypłacalności pracodawcy, 
pracodawca, syndyk, likwidator lub inna osoba sprawująca zarząd majątkiem 
pracodawcy sporządza zbiorczy wykaz niezaspokojonych roszczeń pracowniczych, 
zwany dalej „wykazem”, określając osoby uprawnione, o których mowa w art. 5, 
oraz rodzaje i wysokość należnych im świadczeń podlegających zaspokojeniu ze 
środków Funduszu. Wykaz obejmuje świadczenia podlegające zaspokojeniu ze środków 
Funduszu z okresów poprzedzających dzień wystąpienia niewypłacalności 
pracodawcy.

1a. Jeżeli zaspokojeniu ze środków Funduszu podlegają świadczenia z okresów 
następujących po dniu wystąpienia niewypłacalności pracodawcy, podmiot określony 
w ust. 1 sporządza niezwłocznie, po ustaniu stosunku pracy osób uprawnionych, 
wykazy uzupełniające; wykazy obejmują wskazanie tych osób oraz rodzaje i 
wysokość należnych im świadczeń.

1b. Wykaz i wykazy uzupełniające przekazuje się kierownikowi Biura Terenowego 
Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, o którym mowa w ust. 2.

2. Kierownik Biura Terenowego Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych 
właściwego ze względu na siedzibę niewypłacalnego pracodawcy, po stwierdzeniu 
zgodności wykazu lub wykazu uzupełniającego z przepisami ustawy, przekazuje 
niezwłocznie odpowiednie środki finansowe podmiotowi określonemu w ust. 1, który 
wypłaca uprawnionym osobom świadczenia przewidziane w ustawie.

3. Wypłata świadczeń pracowniczych może nastąpić także na podstawie wniosku 
zgłoszonego przez uprawnioną osobę kierownikowi Biura Terenowego Funduszu 
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Wniosek składa się w ciągu dwóch tygodni 
po upływie terminów przewidzianych do złożenia wykazu lub wykazu 
uzupełniającego, o których mowa w ust. 1 i 1a. Wypłaty dokonuje kierownik Biura 
Terenowego Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych niezwłocznie po 
stwierdzeniu, że wniosek obejmuje roszczenia podlegające zaspokojeniu ze środków 
Funduszu.

4. W postępowaniu, o którym mowa w ust. 2 i 3, stosuje się odpowiednio przepisy 
Kodeksu postępowania administracyjnego, z wyjątkiem przepisów dotyczących 
wydawania decyzji i postanowień.

Art. 8. [ Odmowa wypłaty świadczenia ]

1. O odmowie wypłaty świadczenia pracowniczego w całości lub w części – 
zgłoszonego w trybie określonym w art. 7 ust. 1, 1a i 3 – kierownik Biura 
Terenowego Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych zawiadamia 
niezwłocznie na piśmie zainteresowaną osobę, podając uzasadnienie tej odmowy.

2. Spory powstałe w związku z odmową wypłaty świadczenia pracowniczego ze 
środków Funduszu rozstrzyga sąd właściwy w sprawach z zakresu prawa pracy.

Art. 9. [ Ograniczenie egzekucji ]

1. Środki finansowe przekazane na zaspokojenie świadczeń pracowniczych mogą 
podlegać egzekucji prowadzonej jedynie na rzecz osób, dla których zostały 
przekazane.

2. Ze świadczeń pracowniczych mogą być potrącane jedynie zaliczki na podatek 
dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne i należności 
alimentacyjne na zasadach przewidzianych w Kodeksie pracy do potrącenia tych 
należności z wynagrodzenia za pracę.

Art. 10. [ Prawo regresu ]

1. Wypłata świadczeń pracowniczych ze środków Funduszu powoduje z mocy prawa 
przejście na Fundusz roszczenia wobec pracodawcy lub masy upadłości o zwrot 
wypłaconych świadczeń.

2. Przy dochodzeniu zwrotu wypłaconych świadczeń roszczenia Funduszu korzystają 
z takiej samej ochrony prawnej, jaką odrębne przepisy przewidują dla należności 
za pracę.

3. Fundusz może określić warunki zwrotu wypłaconych świadczeń, a także odstąpić 
w całości lub w części od dochodzenia zwrotu wypłaconych świadczeń, jeżeli ich 
zwrot w całości lub w znacznej części jest niemożliwy lub jest związany z 
poniesieniem kosztów znacznie przewyższających wysokość dochodzonej kwoty.

Art. 11. [ Delegacja ]

Minister właściwy do spraw pracy, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw 
finansów publicznych, określi, w drodze rozporządzenia, wzór wykazów i wniosków, 
o których mowa w art. 7 ust. 1, 1a i 3, oraz tryb ich składania, a także 
przekazywania środków z Funduszu i dokonywania wypłat świadczeń.

Rozdział 3 -Organizacja i finansowanie Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

Art. 12. [ Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych ]

1. Tworzy się Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

2. Fundusz posiada osobowość prawną i jest państwowym funduszem celowym.

3. Dysponentem Funduszu jest minister właściwy do spraw pracy.

4. Zadania określone w ustawie realizuje minister właściwy do spraw pracy przy 
pomocy Krajowego Biura Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz Biur 
Terenowych Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

5. Krajowym Biurem Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych kieruje 
dyrektor powoływany i odwoływany przez dysponenta Funduszu, a Biurami Terenowymi 
Funduszu kierują kierownicy powoływani i odwoływani przez dyrektora Krajowego 
Biura Funduszu. Dyrektor wykonuje za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu 
prawa pracy w stosunku do pracowników Funduszu.

6. Koszty obsługi Funduszu, ponoszone przez Biura, o których mowa w ust. 5, 
obciążają ten Fundusz.

7. Minister właściwy do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia, 
organizację, szczegółowe zasady i zakres działania Biur, o których mowa w ust. 
4.

Art. 13. [ Dochody Funduszu ]

Dochodami Funduszu są:

1) składki płacone przez pracodawców,

2) zwroty sum wypłaconych tytułem świadczeń pracowniczych oraz ich równowartość 
w nieruchomościach i związanych z nimi prawach przejętych przez Fundusz za 
niespłacone w terminie wierzytelności Funduszu z tytułu wypłaconych świadczeń 
oraz ustanowionych zabezpieczeń,

2a) dodatnia różnica wartości ze sprzedaży nieruchomości i praw z nią związanych 
i jej równowartości, o której mowa w pkt 2,

3) odsetki od lokat nadwyżek finansowych Funduszu,

4) zapisy i darowizny,

5) dobrowolne wpłaty pracodawców,

6) inne przychody określone w odrębnych przepisach.

Art. 14. [ Gospodarka środkami Funduszu ]

1. Środki Funduszu przeznacza się na finansowanie świadczeń, o których mowa w 
art. 6, oraz na pokrycie kosztów, o których mowa w art. 12 ust. 6.

2. Nadwyżki bilansowe środków Funduszu mogą być lokowane wyłącznie:

1) w bankach państwowych,

2) w bonach skarbowych i obligacjach emitowanych lub gwarantowanych przez Skarb 
Państwa lub Narodowy Bank Polski.

Art. 15. [ Kompetencje Naczelnej Rady Zatrudnienia ]

Naczelna Rada Zatrudnienia, powołana na podstawie przepisów o zatrudnieniu i 
przeciwdziałaniu bezrobociu, opiniuje plany finansowe Funduszu oraz roczne 
sprawozdania z jego działalności.

Art. 16. (skreślony).

Art. 17. [ Składka na Fundusz ]

1. Obowiązek opłacania składki na Fundusz obciąża pracodawców objętych 
działaniem ustawy.

2. Składka na Fundusz obciąża koszty działalności pracodawców.

3. Pracodawca niewypłacalny w rozumieniu art. 3 ust. 1, a także zakłady pracy 
chronionej lub zakłady aktywności zawodowej określone w odrębnych przepisach – 
nie mają obowiązku opłacania składki na Fundusz.

Art. 18. [ Podstawa naliczania ]

1. Składki na Fundusz ustala się od wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek 
na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia, o którym mowa 
w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

2. Wysokość składki na Fundusz określa ustawa budżetowa.

3. Do czasu określenia wysokości składki przez ustawę budżetową, stosuje się 
składkę w wysokości ustalonej na rok poprzedni. Po ustaleniu wysokości składki 
przez ustawę budżetową, płatnicy składki dokonują korekty wysokości wpłat od 
początku roku budżetowego w pierwszym miesiącu następującym po miesiącu, w 
którym została ogłoszona ustawa budżetowa.

Art. 18a. (skreślony).

Art. 19. [ Pobór składek ]

1. Poboru składek na Fundusz dokonuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych w okresach 
miesięcznych, łącznie ze składkami na ubezpieczenie społeczne, a kwoty pobrane 
tytułem składek przekazuje Funduszowi w terminie do 15 dnia następnego miesiąca.

2. W zakresie poboru składek na Fundusz, egzekucji tych składek, wymierzania 
odsetek za zwłokę oraz dodatkowej opłaty i grzywny z tytułu nieopłacenia składek 
w terminie stosuje się przepisy dotyczące składek na ubezpieczenie społeczne.

3. Koszty poboru składek na Fundusz obciążają Fundusz i są zwracane Zakładowi 
Ubezpieczeń Społecznych w wysokości 0,5% przypisu składek na Fundusz.

4. W przypadku nieprzekazania w terminach, o których mowa w ust. 1, składek na 
rachunek bankowy Funduszu od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należne są odsetki 
ustawowe.

Rozdział 4 - Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe

Art. 20. (pominięty).

Art. 21. (skreślony).

Art. 22. (pominięty).

Art. 23. (skreślony).

Art. 24. (pominięty).

Art. 25. (pominięty).

Art. 26. (skreślony).

Art. 27. [ Wejście w życie ]

Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia z mocą od dnia 1 stycznia 1994 r., z 
wyjątkiem art. 22, który wchodzi w życie z dniem 1 kwietnia 1994 r.